Książka poświęcona jest terminologii misteriów w epickiej Parafrazie Ewangelii wg św. Jana napisanej przez Nonnosa z Panopolis. Temat ten jest podwójnie tajemniczy. Postać Nonnosa, późnoantycznego poety greckiego z Egiptu, który najprawdopodobniej żył i tworzył w kosmopolitycznej Aleksandrii w V w. n.e., do dziś pozostaje zagadką. Niemal wszystko, co możemy o niej powiedzieć jest wynikiem naukowej spekulacji. Jest to tym bardziej frapujące, że Nonnos uznawany jest za jednego z najważniejszych poetów późnej starożytności, a jego spuścizna literacka, która oprócz Parafrazy obejmuje też monumentalny epos poświęcony Dionizosowi, greckiego bogu wina, misteriów i rytualnej ekstazy, traktowana jest dziś jako swoista summa antycznej kultury. Nie mniej zagadkowe pozostają same starożytne misteria, sekretne kulty bóstw, w których uczestniczyć mogli jedynie wtajemniczeni. Ich treść otoczona była ścisłą tajemnicą, która do dziś pozostaje w dużej mierze nieprzenikniona, wiemy jednak, że niosły one obietnicę lepszego losu za życia i po śmierci. Nie może więc dziwić, że terminologia związana z inicjacją w misteryjne obrzędy, a zwłaszcza w najsłynniejszy kult sprawowany w Eleusis ku czci Demeter i Kore oraz w bardzo rozpowszechnione misteria Dionizosa, stała się w literaturze antycznej uniwersalną metaforą dążenia ku temu, co prawdziwie boskie. Decydująca rola w upowszechnieniu tej metafory przypadła dialogom platońskim, które niezwykle sugestywnie przedstawiają uprawianie filozofii jako wtajemniczenie w misteria. Przenośnie użyta terminologia misteryjna powraca potem nie tylko u autorów pogańskich, lecz przenika także do zhellenizowanego judaizmu i antycznego chrześcijaństwa, gdzie znajduje szeroki użytek w egzegezie Biblii. Istotną rolę pełni również w Parafrazie Nonnosa z Panopolis.

Jaką rolę w związkach intymnych pełnią dziś moment rozpoczęcia relacji, zamieszkania razem oraz ślubu, a jaką pełniły dawniej? W jakim stopniu koncepcja miłości romantycznej opisuje doświadczenia współczesnych par? Czy trafne są tezy mówiące o indywidualizacji, kryzysie rodziny lub rosnącej popularności życia w pojedynkę? Cel tej pracy to analiza przemian charakteru związków intymnych w kontekście ogólnych trendów obecnych w kulturze europejskiej ostatnich stuleci, ze zwróceniem szczególnej uwagi na relację między życiem intymnym a formami zamieszkiwania. Punktem wyjścia jest problematyzacja uproszczeń towarzyszących nieraz myśleniu o przemianach intymności, takich jak wyobrażenie przeszłości jako ery licznej i wielopokoleniowej rodziny, miłości – jako zjawiska kulturowo niezmiennego, czy współczesności – jako epoki ludzi niezdolnych do tworzenia bliskich relacji, żyjących w świecie pozbawionym kulturowych wzorów. Zarówno przeszłość, jak i współczesność pary intymnej jak znacznie bardziej wielowątkowa, dynamiczna i pełna napięć oraz zawsze uwikłana w różne formy uspołecznienia, a książka dokumentuje to na trzy sposoby. Pierwszy to analiza zmieniających się historycznie relacji między miłością, mieszkaniem razem, małżeństwem i rodziną – z naciskiem na kontekst Polski – oparta na teoria przemiany więzi społecznych oraz bogatych danych z prac historyków i socjologów. Drugi to analiza badań intymności prowadzonych współcześnie, dotyczących zwłaszcza trwałości związków, rosnącej liczby singli i upowszechniania się ko habitacji, a także pułapek związanych z ich projektowaniem i interpretowaniem. Trzeci to wnioski z badań autora przeprowadzonych w Polsce, od sondażowych po pogłębioną eksplorację historii dwudziestu par młodych ludzi.

Poemat prozą wiódł dotąd w Polsce żywot utajony. Pozostawał formą rozpoznawaną i podejmowaną przez nielicznych wtajemniczonych, zazwyczaj znawców poezji francuskiej, która ten sposób pisania wynalazła w XIX wieku. Dla pozostałych był czymś w pewnym sensie niewidocznym, nie dość wyczuwalnym i nierzadko mylonym z innymi formami literackimi. O tym nieodczytaniu zdecydowały także przewrotna, dyskretna i stroniąca od pochwytności natura poematu prozą, celowa labilność tożsamości, mylenie tropów, prowadzących zarówno do prozy, jak i do poezji, a może tak naprawdę jeszcze gdzie indziej… „Proza poetów” – tak między innymi mówi się o tej formie, ponieważ z zagadkowych powodów właśnie Ci, którzy piszą wiersze, , odczuwają niekiedy potrzebę zwrócenia się ku prozie. Tak jak dwudziestu czterech bohaterów tej książki, pierwszej monografii poematu prozą w Polsce.

Książka stanowi propozycję połączenia badań nad narracją oraz empirycznych nauk o ucieleśnionym umyśle. Najważniejszą kategorią analityczną jest intersubiektywność, czyli zdolność do przyjęcia perspektywy innego podmiotu. Autorka proponuje nowe ujęcie narracji jako modelu kognitywnej mnogości. Zakłada on, że narracja stanowi konstrukt powstający dzięki intersubiektywnej kooperacji między autorem i odbiorcą, którzy (w innym momencie czasowym) dokonują podobnej operacji poznawczej: reprezentują mentalnie antropomorficzny podmiot (narratora) opowiadający o innych antropomimetycznych podmiotach (postaciach). Ta zdolność do mentalnego „wejścia w cudzą skórę" jest omawiana też w kontekście morfologii narracji, komunikacji narracyjnej, w obszarze czytelniczego odbioru. Rozpatrywana z tej perspektywy np. powieść jawi się jako wyspecjalizowane kulturowe narzędzie w zakresie czytania cudzego umysłu i przewidywania scenariuszy interakcji międzyludzkich.Koncentrując się na formach powieściowych i narracyjnych XX wieku, autorka wychodzi poza tradycyjne rozumienie tematu świadomości w literaturze. Nie ograniczając się do konwencji mowy wewnętrznej, nazywa i systematyzuje modele intersubiektywności obecne w różnych typach narracji. Także tych, które dotychczas interpretowano jako wykluczające reprezentacje świadomości (behawioryzm, egzystencjalizm). Autorka wskazuje, że intersubiektywność nadaje lekturze doświadczeniowy, psychocielesny charakter. Narracja angażuje bowiem procesy poznawcze czytelnika, uruchamia wielozmysłowe obrazowanie mentalne, stymuluje emocje i reakcje cielesne odbiorcy. To doświadczenie w swej intensywności może konkurować z różnymi współczesnymi wariantami rzeczywistości wirtualnych.

Platon - filozof polityki, to przeciwnik demokracji, orędownik państwa totalitarnego, twórca nierealnej wizji społeczeństwa doskonałego. Czyżby? Książka Praktyka polityczna. Od Państwa do Praw Platona zachęca do weryfikacji podobnych sądów. Prowadząc czytelnika krok po kroku przez Platońskie teksty (Państwo, Polityk, Timajos i Prawa), śledząc dramaturgiczną akcję i analizując daleką od ostatecznych rozstrzygnięć treść, podaje w wątpliwość pogląd, iż Państwo jest szczytem politycznych wizji Platona; osłabia przekonanie, że stałość i niezmienność norm cechują dobry ustrój. Platon - filozof polityki, obnaża ograniczenia i niebezpieczeństwa wszelkich politycznych ideałów i konstrukcji dążących do doskonałości. Wciąż odnawiana świadomość niedoskonałości i kruchości ładu politycznego oraz ciągła refleksja nad tym, co słuszne i powinne, nad przyczynami zmiany tego, co jeszcze racjonalne, w to, co już irracjonalne, sprawdzająca wiarygodność autorytetów i norm stających się dogmatem lub zwyczajem, to wskazania, wytyczające drogę ku sprawiedliwemu ustrojowi. W ostatnim, najdłuższym dialogu, w Prawach, Platon szuka metod, które, w powiązaniu z prawodawstwem, pozwolą podtrzymać duchowy dynamizm, gotowość do kruszenia wszelkiej ortodoksji usypiającej myśl. Ocena słuszności jego prawodawczej propozycji, jak i kontynuacja metody krytycznego myślenia, od pokoleń wpisują się w tradycję każdej autentycznej sztuki politycznej. W książce omawiane są m.in. następujące zagadnienia: natura ładu politycznego, cnoty polityczne, powstanie i upadek państw, tradycja minojska, polityczna rola kultu dionizyjskiego, polityka jako „biesiadny chaos", irracjonalny aspekt życia politycznego, natura i funkcja prawa, suwerenność prawa a racjonalność jednostki.

"Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej" to próba przedstawienia nurtu prozatorskiego poświęconego wydarzeniom 1863 roku obejmująca utwory powstałe na przestrzeni dziesięcioleci, aż do lat osiemdziesiątych XX wieku. Autorka stara się także odpowiedzieć na pytanie o specyfikę polskiej tożsamości narodowej, filary naszej pamięci i wyobrażenie przeszłości. Mit walki zbrojnej oraz ciągła gotowość do instrukcji to najważniejszy aspekt podjętej tu refleksji badawczej. Celem książki jest również ukazanie roli tych wyobrażeń i przyczyn ich trwałości w dobie zaborów, a później PRL-u. W tym kontekście istotne są narodziny mitu klęski styczniowej w XIX wieku, a także próby przewartościowania, jakim poddawano wyobrażenie powstania w dwudziestoleciu międzywojennym i PRL-u. Te trzy warstwy tworzą całość kulturowego testu, wspólnie istnieją w pamięci społecznej. Przedmiotem analizy stają się powieści wybitne, ale też drugorzędne i popularne, utwory krytyczne wobec polskiej tradycji, jak również teksty serwilistyczne czy reżimowe. Dopiero ich zestawienie pokazuje przemiany naszej pamięci narodowej.

Książka stanowi porównawcze case study pamięci społecznej w miejscach, które na skutek wojennych i tużpowojennych czystek etnicznych, masowych przesiedleń i migracji doświadczyły niemal całkowitej wymiany ludności. Żółkiew – do 1939 roku wieloetniczne (zamieszkane przez Żydów, Polaków i Ukraińców) miasteczko w województwie lwowskim, należące do II Rzeczpospolitej – po wojnie weszła w skład Ukraińskiej SRR. Krzyż, przed wojną niemiecki Kreuz (Ostbahn), znalazł się po 1945 roku w granicach polskich „ziem odzyskanych”. Oba miasta nie tylko straciły większość swoich mieszkańców i znaczną część tkanki miejskiej, zostały również pozbawione dotychczasowej tożsamości i historii. To samo spotkało ludzi, którzy do Krzyża i Żółkwi przyjechali: niezależnie od tego, czy byli migrantami przymusowymi, czy dobrowolnymi, musieli rozpocząć nowe życie i przystosować się do zupełnie nowych warunków. Musieli też – fizycznie i symbolicznie – zająć miejsce tych, których we wspomnianych miejscowościach już nie było. Na podstawie analizy ponad stu pięćdziesięciu wywiadów biograficznych i biograficzno-tematycznych autorka odtwarza proces kształtowania się nowej, powojennej rzeczywistości społecznej w obu miastach, ograniczony przez represywny system polityczny, wewnętrzne konflikty i indywidualne ludzkie dramaty. Pokazuje, w jaki sposób różne grupy nowych mieszkańców odnoszą się do przeszłości grupy własnej, obcego miejsca zamieszkania oraz ludzi, którzy żyli tu przed nimi. Pamięć przesiedlenia i postmigracyjna rekonstrukcja tożsamości, dynamika procesów zakorzenienia w różnych pokoleniach mieszkańców Krzyża i Żółkwi, lokalne spory o bohaterów i zdrajców – to najważniejsze tematy pojawiające się w książce. Osadzając analizę empiryczną w instrumentarium teoretycznym współczesnych studiów nad pamięcią biograficzną i zbiorową, praca proponuje oryginalne spojrzenie porównawcze na problematykę pamięci w Europie Środkowo-Wschodniej.

W dniu 19 grudnia 2010 roku Zarząd Polskiego Towarzystwa Religioznawczego podjął decyzję o zorganizowaniu w dniach 12-15 września 2011 roku w Toruniu III Międzynarodowego Kongresu Religioznawczego. III Kongres został zaplanowany jako kontynuacja I Kongresu, który odbył się w Tyczynie w 2003 roku i II Kongresu, który odbył się w Poznaniu w 2008 roku. III Międzynarodowy Kongres Religioznawczy Religie i religijność w świecie współczesnym był wspólną inicjatywą Polskiego Towarzystwa Religioznawczego oraz Wydziału Politologii i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego bezpośredniej organizacji podjęli się natomiast pracownicy i doktoranci Katedry Teorii Kultury i Religii WPiSM UMK. Honorowy patronat nad Kongresem objęli: JM Rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prof. Andrzej Radzimiński; Prezydent miasta Torunia, Michał Zaleski, a także Wojewoda Kujawsko-Pomorski, Ewa Mes oraz Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Piotr Całbecki. Celem Kongresu było przeprowadzenie wielowątkowej debaty nad współczesną kondycją religii jako zinstytucjonalizowanego systemu wierzeń, jak również nad kondycją religijności jako ludzkiej dyspozycji, gotowości do wychodzenia naprzeciw temu, co ponad. Nie próbując bynajmniej zamykać owej debaty jakąś określoną wizją światopoglądową, idea kongresu została określona w taki sposób, aby poszukiwać tego, co wspólne. Nie po to jednak, by próbować dokonywać jakichś ujednolicających generalizacji, ale po to, by poprzez dostrzeganie różnic ukazać, że wyzwania współczesności stanowią dla wszystkich podobną płaszczyznę doświadczeń religijnych. Bowiem forma religijna jest tym doskonalsza, im jest bogatsza i powinniśmy raczej mówić o konieczności rozwoju doświadczenia religijnego i religijnego myślenia a nie o jego ujednolicaniu i ograniczaniu. W ramach czterodniowych obrad zaplanowano cztery sesje plenarne: Religia i religijność w kulturze współczesnej, Religia w społeczeństwie, Teorie i metody współczesnego religioznawstwa, Religioznawstwo w Polsce. Wystąpienia uczestników zostały pogrupowane w trzynaście sekcji, które łącznie wyznaczają niezwykle szeroki zakres tematyczny badań nad współczesnym wymiarem religii i religijności. Początkowo zaplanowane było czternaście sekcji, jednak ostatecznie sekcja „Tożsamość religijna” (V) została usunięta, stąd jej brak w prezentowanym programie, przy jednoczesnym zachowaniu pierwotnej numeracji. W celu prezentacji wystąpień wszystkich referentów organizatorzy Kongresu przygotowali niniejszą publikację. Ma ona służyć nie tylko jako swoiste wprowadzenie do rozważań, mających miejsce podczas sesji plenarnych czy poszczególnych sekcji tematycznych (taką funkcję pełnić mają teksty składające się na Część I), ale również ma ona być rodzajem przewodnika oraz informatora ukazującego złożoność i wieloaspektowość aktualnych zainteresowań badaczy religii i religijności, którzy wywodzą się z różnych środowisk naukowych (Część II). Bartosz Wypych

Książka stanowi próbę monograficznego ujęcia problemu recepcji siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego w polskiej literaturze powojennej. O skali powziętego przez autorkę zadania świadczy to, że przedmiotem jej badań są nie tylko siedemnastowieczne obrazy holenderskie i, odnoszące się do nich, polskie utwory literackie, ale również teksty dziewiętnastowiecznych pisarzy i krytyków (najczęściej francuskich), które ukształtowały tak zwany mit Holandii złotego wieku. Autorka zaznajamia czytelnika z historycznie uwarunkowanymi, zmieniającymi się modelami percepcji siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego. Oryginalnym osiągnięciem jest wypracowany przez badaczkę klucz genologiczny, będący konsekwencją historycznoliterackiej tezy na temat zapośredniczenia polskiej dziewiętnastowiecznej recepcji malarstwa holenderskiego złotego wieku z zachodnioeuropejskiej dziewiętnastowiecznej literaturze i krytyce artystycznej. Okazuje się, że pisarze, tacy jak Czapski, Herling-Grudziński, Miłosz, Herbert, Zagajewski, Wencel – by wymienić tylko niektórych bohaterów książki – podobnie jak niegdyś Fromentin, Thoré, Balzac, postrzegają pejzaże, sceny rodzajowe, martwe natury i portrety (w tym także portrety zbiorowe i autoportrety) jako gatunki „typowo holenderskie”; poddają rewizji pojęcia, takie jak realizm i rodzajowość, o Varmeerowskim Widoku Delft nie potrafią mówić bez odniesienia do Proustowskiego petit pan de mur jaune, martwe natury „czytają” poprzez Chardina i Cézanne’a czy wskrzeszają mit Rembrandta-autoportrecisty, dokonującego analizy własnego „ja”. Na uwagę zasługuje również rozbudowana, szczegółowa analiza nie ukończonego zbioru esejów Herberta o małych mistrzach holenderskich – Willemie Duysterze, Pieterze de Hoochu, Hendricku Avercampie, Herculesie Segersie i Pieterze Saenredamie. Autorka tropi niezlokalizowane przez Herberta cytaty, odkrywa źródła jego nawiązań, docierając do opracowań i katalogów, z których pisarz korzystał, przygotowując tom Mali mistrzowie. Jednak opracowane badania mają nie tylko dokumentalistyczny charakter, autorka stawia bowiem tezę na temat Herbertowego projektu małej , „skrajnie subiektywnej” historii sztuki, a także przybliża czytelnikowi mniej znanych w Polsce malarzy, których artystyczna ranga domaga się – co Herbert wielokrotnie podkreślał – docenienia.

Spór, w którym głównymi antagonistami byli Jacobi i Mendelssohn, dotyczył pierwotnie tego, czy Lessing był spinozystą. Usiłowania rozstrzygnięcia tej kwestii prowadziły z natury rzeczy do zasadniczego sporu o filozofię Spinozy. Najpierw dyskusja między Mendelssohnem a Jacobim przebiegała w formie listów i rozpraw przekazywanych sobie nawzajem. Z chwilą publikacji testów Jacobiego „O nauce Spinozy w listach do Pana Mojżesza Mendelssohna” spór staje się publiczny, uruchamiając świadomość i podświadomość niemiecką zakorzenioną w panteizmie i angażując „całe uczone i lubujące się w estetyzmie Niemcy” (M. Grunwald, XIX w.) „Autor próbuje odpowiedzieć na dwa pytania. Po pierwsze, w jaki dokładnie sposób przebiegała recepcja myśli Spinozy w Niemczech w ostatnich dziesięcioleciach XVIII w., po drugie zaś, jaki wpływ miała ona na przemiany filozofii niemieckiej tego okresu. Obie kwestie można bez wahania określić jako fundamentalne dla rozumienia sytuacji, która zaistniała w filozofii niemieckiej u schyłku epoki oświecenia i z której wyrósł idealizm niemiecki – myśl z jednej strony wieńcząca niemieckie oświecenie, z drugiej zaś otwierająca nowe, już ściśle współczesne perspektywy w filozofii. Z uwagi na to, że klasyczna filozofia niemiecka należy do najważniejszych źródeł myśli współczesnej, wartość książki Józefa Piórczyńskiego nie sprowadza się do czysto historycznego sprawozdania z pewnego interesującego epizodu w dziejach myśli niemieckiej XVIII stulecia, lecz polega nadto na dostarczeniu pewnych istotnych wątków pozwalających lepiej zrozumieć szereg faktów, które zaważyły na tym, czym stała się filozofia na przełomie XVIII i XIX w., i które wciąż do pewnego stpnia określają horyzonty współczesnego myślenia. Praca ma zatem również znaczenie stricte filozoficzne” (fragment recenzji wydawniczej).

Książka przedstawia analizę problemu redukcjonizmu w medycynie z perspektywy filozofii nauki. Wskazuje na umiarkowany antyredukcjonizm jako stanowisko najbardziej wartościowe poznawczo w stosowanych naukach medycznych. Celem pracy jest również prześledzenie, jak filozoficzne debaty dotyczące wspominanego zagadnienia łączą się, jawnie lub niejawnie, z praktyczną nauką medyczną – w tym ze szczegółowymi dyrektywami metodologicznymi i z definiowaniem zdrowia. W książce proponuje się rozróżnienia na dwa paradygmaty medycyny: redukcjonistyczny i systemowo-holistyczny, u podstaw których leżą zarówno odmienne, jak i pewne wspólne założenia filozoficzno-metodologiczne. Wielu filozofów medycyny z rozmaitych przyczyn zdecydowanie odrzuca redukcjonizm. Przyjęta w monografii koncepcja umiarkowanego antyredukcjonizmu oraz różnych paradygmatu w naukach medycznych wiedzie jednak do możliwości łączenia badań prowadzonych według założeń redukcjonizmu z medycyną holistyczno-systemową. Aby taka integracja była możliwa, konieczne jest rozwiązanie problemu relacji międzypoziomowej – związku zdarzeń poziomu molekularnego z poziomem tkankowym, osobowym, społecznym itd. Wydaje się, że postawa umiarkowanego antyredukcjonizmu pozwala trafnie zdefiniować podstawowy cel medycyny – zdrowie, które okazuje się bardzo trudne do teoretycznego ujęcia jedynie w odniesieniu do założeń redukcjonistów.

Literatura postmemorialna omawiana przez badaczkę podejmuje wysiłek dawania świadectwa świadkom oraz bycia świadkiem świadectwa – zapewne nigdy do końca udany. Niełatwy proces włączania opowieści o Zagładzie dla wspólnotowej pamięci, który obserwujemy od lat 80. XX wieku, jest tutaj poddawany wnikliwej i krytycznej analizie. Autorka rozważa, na ile melancholijny podmiot literatury lat 90. ubiegłego stulecia przełamuje narcystyczną dominantę wcześniejszej dekady, i pokazuje, w jaki sposób w twórczości epoki „powrotu Realnego” może zaistnieć etyczny aspekt postpamięci. W autobiograficznej twórczości przedstawicieli drugiego pokolenia ocalałych dostrzega zaś dramat milczenia i uwięzienie w potraumatycznym symptomie, na które powojenna Europa skazała ofiary Zagłady. Badania tu poczynione, dotyczące między innymi wczesnej recepcji tekstów sprzed transformacji, w której – kosztem podtrzymywania mitów polskiej tożsamości – pomija się lub marginalizuje żydowskie i zakładowe wątki, wykazują konieczność rewizji dotychczasowych rozpoznań i redefinicji kanonu polskiej literatury Szoa.

"Tekstualizacja doświadczenia. Studia o piśmiennictwie greckim" to próba syntetycznego opisu procesów, które doprowadziły do powstania „tekstowego obrazu świata” charakterystycznego dla kultury europejskiej. Analizując teksty Arystotelesa, Archimedesa, Ksenofonta i innych pisarzy starożytnych, autor tej książki chce wykazać, że średniowieczna, nowożytna i współczesna „kultura tekstu” w nauce i literaturze europejskiej nie wynika z uniwersalnych relacji między językiem, światem i doświadczeniem, lecz stanowi rezultat konkretnych procesów historycznych oraz kulturowych.

Tematem książki jest problematyka praw noachickich w pierwszym kodeksie żydowskiego prawa religijnego, Miszne Tora, słynnego halachisty i filozofa Mojżesza Majmonidesa. Prawa te stanowią – według Tory ustnej – nadany przez Boga kodeks etyczny przeznaczony dla całej ludzkości. Zdaniem autora pracy to uniwersalistyczne i mesjanistyczne założenia Miszne Tora skłoniły Majmonidesa do zawarcia w swoim kodeksie – co odróżnia go od innych kodyfikatorów – także regulacji przeznaczonych dla nie-Żydów w czasach, gdy przestrzeganie tych przykazań stanie się kwestią bieżącą. Ustanowienie Tory ustnej głównym nośnikiem tradycji praw noachickich prowadzi do uznania wagi wiary w objawienie jako gwarancji zbawienia dla nie-Żydów oraz do nałożenia szczególnych obowiązków na Żydów jako depozytariuszy tej tradycji. Prawo noachickie jest prawem boskim, a jego cel stanowi nie tylko zapewnienie porządku społecznego, ale także umożliwienie człowiekowi osiągnięcie doskonałości. Chociaż prawo to w ogólnym zarysie jest zbieżne z prawem naturalnym, jednak wszystkie jego aspekty niezbędne do osiągnięcia tej doskonałości są dane tylko przez objawienie. Majmonides opiera się w swoim kodeksie wyłącznie na źródłach rabinicznych, starając się godzić sprzeczne opinie. Ale tym, co go wyróżnia, jest nie tylko jego racjonalizm i uniwersalizm, ale też ewolucjonizm, obecny zarówno w kumulatywnej koncepcji żydowskiej tradycji ustnej oraz praw noachickich i żydowskich, jak i wizji drogi prowadzącej od religii pogańskich do monoteizmu i czasów mesjasza. Ewolucjonizm ten w wymiarze jednostkowym wyraża się w postulacie samodoskonalenia i rozwoju człowieka, dzięki któremu może on przekroczyć granice swojego przyrodzonego świata.

Kluczem do zrozumienia fragmentarycznej myśli Hannah Arendt jest filozofia historii zarówno w znaczeniu spekulatywnym, jak i krytycznym. Odpowiedź Arendt na totalitaryzm – na zwycięstwo fizjologii nad polityką – jest jednocześnie przemyślana i radykalna. Totalitaryzm nie okazuje się wyłącznie systemem sprawowania władzy, lecz stanowi skrajny przypadek opowiadania historii, fałszywy sposób tworzenia narracji, która sięga w głąb indywidualnej tożsamości. Każda opowieść jest narzędziem radzenia sobie z przygodnością świata i siebie samego, które niesie ze sobą potencjalnie katastrofalne skutki. Choć ciągłość jest konieczna dla ukonstytuowania się podmiotu i podjęcia działania politycznego, to interpretacja tego, co minione, może łatwo przerodzić się w retrospektywne proroctwo przedstawiające przeszłość jako obietnicę przyszłości. Tym tropem podąża historiografia naukowa kontynuująca niechlubną tradycję zastępowania działania wytwarzaniem, co prowadzi do błędnego rozumienia władzy i zadań wspólnoty politycznej. Odpowiedź właściwą stanowi opowieść fragmentaryczna ugruntowana w nowej metafizyce dziejów. Przeszłość to wprawdzie sterta gruzów, ale jako taka może jawić się nam w zupełnie nowy sposób – jako przedmiot estetyczny.Książka stanowi kompleksową analizę dorobku Hannah Arendt, interpretowanego w kontekście dzieł myślicieli przynależących z jednej strony do tzw. tradycji kontynentalnej (m.in. Walter Benjamin, Hans-Georg Gadamer, Martin Heidegger, Immanuel Kant, Reinhard Koselleck, Paul Ricoer), z drugiej zaś – do tzw. tradycji analitycznej (m.in. Frank Ankersmit, Arthur Danto, Carl Gustav Hempel, Karl Rajmund Popper, Jerzy Topolski, Hayden White). Rozmowa z autorem o książce: http://www.polskieradio.pl/8/650/Artykul/963583,Totalitaryzm-zwyciestwo-fizjologii-nad-polityka

Książka "Ukrzyżowani. Współczesne misteria męki Pańskiej" ma dwóch głównych bohaterów: tytułowe misteria oraz teorię performance jako propozycję koncepcji interpretacyjnej w badaniach antropologicznych and współczesną religijnością. Dzięki takiemu podejściu udaje się uchwycić polskie misteria wielkanocne jako zjawisko niezwykle różnorodne. Obejmuje ono bowiem zarówno przedstawienia kameralne, jak i widowiskowe, profesjonalne inscenizacje religijne. Różne są także scenariusze misteriów męki Pańskiej. Wspólny jest jednak cel przyświecający ich organizatorom – chcą oni przybliżyć ludziom wagę ofiary Chrystusa i tym samym przygotować ich do przezywania Wielkanocy. Misteria te są wystawiane w bardzo różnych miejscach – od wnętrz kościołów, kalwaryjskich dróżek, przez miejsca kaźni, miejsce place, do parków sanatoryjnych i torów wyścigów konnych. Przestrzeń, w której jest prezentowana męka Pańska, wpływa na odbiór wydarzenia nie tylko przez możliwość wprowadzenia mniej lub bardziej atrakcyjnego sposobu wystawiania Pasji, ale przede wszystkim przez obecność często ogromnego bagażu symbolicznego, który nakłada się w danym miejscu na konkretne przedstawienia wielkanocne. Książka prezentuje misteria męki Pańskiej jako wydarzenia szczególnie trafnie odpowiadające na potrzeby dzisiejszych wiernych. Doświadczenia wywołane uczestnictwem w tego typu przedsięwzięciach wykraczają poza doznania związane z liturgią czy innymi wielkimi wydarzeniami religijnymi. Wykorzystując siłę wizualizacji, a często też nowoczesne techniki, środki wyrazu rodem z imprez masowych, misteria przedstawiają kluczową dla chrześcijaństwa historię, spełniając historię, spełniając oczekiwania odbiorców przyzwyczajonych do poetyki oferowanej przez kulturze popularną. Znajdując się na przecięciu tego, co popularne, podniosłe i ludyczne, tworzą w polskiej religijności zjawisko wyjątkowe w kalendarzu liturgicznym.

Książka „(U)sługi domowe” to propozycja spojrzenia na przemiany relacji społecznych we współczesnej Polsce przez pryzmat płatnej pracy domowej. Podsumowuje ponad dziesięcioletni okres badań nad płatną pracą domową w powojennej Polsce, podejmowaną współcześnie przez Polaków za granicą oraz nad historycznymi formami służby domowej. Przedstawia dylematy transformacyjnej Polski, napięcia relacyjne o charakterze kulturowym i klasowym ukryte pod zindywidualizowanym i interpersonalnym przeżywaniem „kontraktu płatnej pracy domowej”. Oferuje interpretację współczesności wg klucza przeplatających się i współwystępujących przejawów przednowoczesnego, nowoczesnego i ponowoczesnego sposobu ujmowania ładu społecznego w skali mikro i w życiu codziennym.

Monografia „W cieniu Dżesera. Badania polskich archeologów w Sakkarze” jest syntezą osiągnięć naukowych polsko-egipskiej misji archeologicznej prowadzonej od 1987 roku wykopaliska po zachodniej stronie piramidy, tzw. piramidy schodkowej, zbudowanej w początkach III dynastii (ok. 2650 rok p.n.e.) przez legendarnego architekta i imieniu Imhotep. Misją kieruje autor książki. Efektem dwudziestu dotychczasowych kampanii wykopaliskowych było odkrycie dwu cmentarzysk z epok odległych od siebie o dwa tysiąclecia: nekropolii wielmożów ze schyłkowej fazy tzw. Starego Państwa (ostatnie stulecia III tysiąclecia p.n.e.) i Okresu Ptolomjskiego (trzy ostatnie stulecia I tysiąclecia p.n.e.) Starsza z dwu nekropol, położona w warstwie dolnej, zawiera dziesiątki grobowców, których część podziemna została wykuta w stopniach skalnych wcześniejszego kamieniołomu, z którego czerpano materiał do budowy kompleksu grobowego Dżesera. Kaplice kultowe najstarszych spośród odkrytych tu mastab zawierają unikatową dekorację ścienną, tj. płaskorzeźby i malowidła wzbogacające naszą wiedzę o sztuce egipskiej tego okresu, a będące jednocześnie cennymi źródłami do poznania historii tych burzliwych czasów, kiedy znakomicie zorganizowane państwo faraonów chyli się po raz pierwszy ku upadkowi. Zachowane teksty hieroglificzne i przedstawienia figuralne, m.in. sceny polowań i bankietów, a także „portrety rodzinne” pozwalają wniknąć w atmosferę konfliktów politycznych i rodzinnych, w jakie obfitowało życie codzienne tamtego okresu. Górna warstwa badanego terenu zawiera natomiast setki pochówków w formie mumii spowitych najczęściej bogato dekorowaną powłoką zwaną kartonażem. Przesłanki topograficzne i ikonograficzne pozwalają wnioskować, że to cmentarzysko powstało w bezpośrednim sąsiedztwie pierwszego, prowizorycznego grobu Aleksandra Wielkiego, zanim jego mumie przeniesiono do Aleksandrii. Autor prezentuje też techniki archeologiczne i różne sposoby dochodzenia do prawdy historycznej na podstawie fragmentarycznie zachowanych źródeł. Jeden z rozdziałów jest poświęcony pracom polskich konserwatorów, które stanowią integralną część programu badawczego. Opis prac wykopaliskowych obfituje w anegdoty z życia misji.

W tradycji prawa anglosaskiego instytucja wiążącego precedensu sądowego jest traktowana jako czynnik zwiększający poziom przewidywalności orzeczeń sądowych. Stanowisko to może prima facie wydawać się zaskakujące z perspektywy prawnika wykształconego w Europie kontynentalnej. W klasycznym pozytywistycznym paradygmacie prawniczym przyjętym w kontynentalnej kulturze prawnej instytucja wiążącego precedensu sądowego była traktowana z rezerwą, której znamiennym przykładem jest określenie superstition du cas, wykorzystywane w literaturze francuskiej do nazwania anglosaskiej zasady stare decisis. W prawie Europy kontynentalnej nowoczesna idea ius certum była utożsamiana z projektem kodyfikacji i założeniem, że prawo powinno być tworzone przez działającego racjonalnie legislatora, który miał zapewnić jego jednolity, spójny, zupełny i wewnętrznie niesprzeczny charakter. Normy zawarte w aktach legislacyjnych miały stanowić przesłankę niezawodnych wnioskowań sylogistycznych. O ile w jurysprudencji Europy kontynentalnej jest raczej akcentowany problem prawotwórczego charakteru rozstrzygnięcia sądowego w sprawie, dla której brak precedensu – czyli w przypadku, który w prawie anglosaskim jest określany mianem case of first impression – o tyle w prawie anglosaskim dużo większy nacisk kładziony jest na to, że w kolejnych rozpatrywanych sprawach reguły precedensowe stanowią ograniczenie arbitralności sędziowskiej. Autor książki podejmuje próbę określenia zależności między rozwojem sposobu pojmowania pewności prawa na przestrzeni dziejów prawa anglosaskiego a procesem kształtowania się w tym systemie wiążącej zasady stare decisis.