Gromadzenie, przetwarzanie i raportowanie informacji w odpowiednich przekrojach jest niezbędne do podejmowania decyzji ukierunkowanych na osiąganie celów organizacji. W związku z tym współczesna rachunkowość zarządcza stanowi istotne wsparcie informacyjne dla kadry menedżerskiej przedsiębiorstw i instytucji. Artykuły zgromadzone w niniejszym tomie Prac Naukowych dotyczą wielu problemów związanych z rachunkowością zarządczą i zostały pogrupowane w przekroju czterech obszarów tematycznych. 1. Gromadzenie i przetwarzanie informacji zarządczej. 2. Pomiar, ocena i raportowanie dokonań. 3. Wybrane instrumenty rachunkowości zarządczej. 4. Rachunkowość zarządcza w sektorze publicznym. Opracowania dotyczące pierwszego obszaru stanowią wprowadzenie metodologiczne do projektowania systemów rachunkowości zarządczej. Autorzy analizują wykorzystanie informacji zarządczej i jej przydatność w procesie podejmowania decyzji. Drugi obszar dotyczy różnych aspektów pomiaru i raportowania dokonań. W artykułach podejmowane są problemy skutków skandali finansowych w kontekście sprawozdawczości, kształtowania obciążeń fiskalnych przedsiębiorstw, raportowania zarządczego w obszarze logistyki, szacowania ryzyka operacyjnego oraz odzwierciedlenia kapitału intelektualnego w raportach spółek. W trzecim obszarze Autorzy analizują wybrane metody wykorzystywane w rachunkowości zarządczej, takie jak: matryca miar, zarządzanie kosztami, planowanie sieciowe. Ostatnia grupa opracowań odnosi się do zastosowania instrumentów rachunkowości zarządczej w sektorze publicznym. W artykułach poruszane są problemy gospodarki finansowej gmin, rachunku kosztów działań w jednostkach publicznych oraz zagadnienie budżetowania w publicznym szpitalu. Zaprezentowane opracowania przedstawiają współczesne obszary badań w zakresie rachunkowości w przedsiębiorstwach i instytucjach.

Rachunkowość podlega nieustannym procesom ewolucyjnym. Od lat jej rozwój jest stymulowany przez rozwój gospodarczy, a także rozwój społeczny i środowiskowy. W ostatnich dekadach proces ewolucji rachunkowości nabrał większego tempa, na co wpłynęła w szczególności koncepcja rozwoju zrównoważonego. Szybkość zmian działań praktycznych i badań naukowych w zakresie rozwoju zrównoważonego nie pozwoliła dotychczas na jednoznaczne wskazanie roli rachunkowości w tym obszarze. Przeprowadzone w niniejszej rozprawie rozważania wypełniają lukę badawczą dotyczącą wykorzystania rachunkowości przedsiębiorstwa na potrzeby rozrachunku przedsiębiorstwa z tytułu jego ekonomicznej, społecznej i środowiskowej odpowiedzialności. Autorka analizuje przesłanki rozwoju rachunkowości na potrzeby sprawozdawczości z dokonań przedsiębiorstwa zrównoważonego oraz zarządzania nim w świetle teorii pozytywnych i normatywnych, a następnie podejmuje próbę konceptualizacji rachunkowości zrównoważonej. W konstruowaniu ram koncepcyjnych autorka przyjmuje założenie, iż rachunkowość zrównoważona może niezmiennie stanowić bazę normatywną, odwzorowującą społeczno-ekonomiczne zjawiska gospodarcze z uwzględnieniem ochrony środowiska, oddziaływania społecznego i etycznych zasad komunikowania informacji. Ramy koncepcyjne ukazują sposób integrowania rachunkowości zrównoważonej ze stosowanym przez przedsiębiorstwo systemem rachunkowości finansowej i zarządczej organizacji w celu generowania informacji finansowych i niefinansowych o stopniu realizacji zasad rozwoju zrównoważonego. Ramy koncepcyjne kreują także rolę rachunkowości zrównoważonej w kształtowaniu społecznych relacji z interesariuszami przedsiębiorstwa. Poprzez właściwe ukierunkowywanie instytucjonalizacji praw i obowiązków kluczowych interesariuszy organizacji, a także sankcjonowanie norm i wartości moralnych w komunikowaniu dokonań, wspierają faktyczną legitymizację działalności związanej z realizacją zasad rozwoju zrównoważonego.

Współczesna rachunkowość zmienia się wraz z rozwojem rzeczywistości gospodarczej, a jej metody i rozwiązania odzwierciedlają nowe potrzeby ekonomiczne i informacyjne otoczenia społeczno-gospodarczego. Nowa rzeczywistość gospodarcza XXI w. spowodowała ewolucję potrzeb kadry zarządzającej, a wzrost przejrzystości i jakościowo poprawnej zawartości informacyjnej raportów jest dziś przedmiotem badań oraz intensywnych prac organizacji międzynarodowych odpowiedzialnych za tworzenie globalnych standardów raportowania informacji finansowej i niefinansowej. Od lat między rachunkowością a jej otoczeniem obserwuje się rodzaj sprzężenia zwrotnego – rachunkowość aktywnie uczestniczy w kreowaniu otaczającej przedsiębiorstwa rzeczywistości gospodarczej i jednocześnie tę rzeczywistość odwzorowuje. Wpływa ona na otoczenie (kształtuje je), a zarazem silnie reaguje na zachodzące w nim modyfikacje (pozostaje pod wpływem otoczenia, w którym jest stosowana). Zmiany w regulacjach prawnych w krajach Unii Europejskiej, w tym również Polski oraz całego świata, idą w kierunku rozszerzenia oraz ujednolicenia zakresu informacji generowanych i raportowanych przez systemy rachunkowości. Niniejsza publikacja stanowi głos w dyskusji nad kierunkami i perspektywami rozwoju współczesnej rachunkowości. Przedstawione w niej zagadnienia ukazują niezwykle szeroki zakres i wagę problemów oraz obszarów rozwoju współczesnej rachunkowości. Nie wyczerpują one jednak poruszanej tematyki, lecz jedynie identyfikują wyzwania stojące przed współczesną rachunkowością.

„Studia Prawno-Ekonomiczne” są jednym z nielicznych w kraju wydawnictw ciągłych, koncentrujących uwagę na problematyce wspólnej dla środowisk ekonomicznych i prawniczych. Na ich łamach wypowiadają się wybitni krajowi przedstawiciele nauk ekonomicznych i prawniczych (blisko 80 profesorów i doktorów habilitowanych), a ponadto debiutujący, utalentowani młodzi pracownicy nauki z terenu całego kraju, są więc wydawnictwem par excellence naukowym. Zasięg oddziaływania czasopisma jest zdecydowanie ponadregionalny. Docierają one nie tylko do środowisk naukowych w całym kraju, ale i do przedstawicieli praktyki, zarówno gospodarczej, jak i obejmującej radców prawnych oraz sądownictwo. Świadczy o tym ogólne zainteresowanie wydawnictwem oraz pozyskiwanie przez Redakcję coraz to nowych autorów, chętnych do publikacji swoich artykułów. W ostatnich latach „Studia Prawno-Ekonomiczne” goszczą na swoich łamach osoby rozpoczynające swoją karierę zawodową w innych ośrodkach akademickich. Są także jedną z ważniejszych pozycji wymiany międzybibliotecznej.

Przed współczesną rachunkowością staje coraz więcej wyzwań związanych z przetwarzaniem i komunikowaniem informacji na potrzeby różnych grup interesariuszy – zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. W związku z tym istotną rolę odgrywają badania nad teorią rachunkowości, sprawozdawczością i analizą finansową. Dyskusja nad teorią rachunkowości ma duże znaczenie z perspektywy tożsamości tej dyscypliny naukowej i jej pozycji wśród nauk ekonomicznych, a także jej postrzegania przez przedstawicieli środowiska akademickiego. Natomiast problematy- ka dotycząca sprawozdawczości stanowi nieustannie ożywiony przedmiot badań przede wszystkim ze względu na rosnące zapotrzebowanie na informację ekonomiczną i postulaty niektórych środowisk dotyczące uwzględnienia koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu i rozszerzania zakresu sprawozdawczości.

Monografia stanowi kompleksowe rozwiązanie problemów dotyczących wyceny roślinnych aktywów biologicznych na potrzeby ujęcia w sprawozdaniu finansowym. Opracowanie ma charakter normatywny i projektowy, sprowadzający się do przedstawienia autorskiej propozycji rozwiązania praktycznego problemu wyceny roślinnych aktywów biologicznych na etapie produkcji w toku z uwzględnieniem ryzyka prowadzenia działalności rolnej. Opracowana metoda wyceny może mieć charakter aplikacyjny i wspomóc służby finansowo-księgowe w procesie sporządzania sprawozdań finansowych oraz w procesie podejmowania decyzji zarządczych. Niniejsze opracowanie wypełnia istniejącą w tym zakresie lukę badawczą, w szczególności w polskojęzycznej literaturze przedmiotu. Książka zawiera obszerne angielskie streszczenie. Wydanie dofinansowane ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu Doskonała nauka.

Problematyka prawa bilansowego i jego interpretacji jest przedmiotem szerokiego zainteresowania środowiska naukowego. Monografia również mierzy się z tą tematyką, jednak odmiennie niż dotychczasowe publikacje cechuje się innowacyjnym podejściem do prawa bilansowego – nie ze strony jego interpretacji, a z punktu widzenia jego jakości i efektywności. Celem regulacji prawa bilansowego winno być bowiem dostarczanie użytecznych informacji do podejmowania decyzji gospodarczych przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Autor, posługując się ekonomiczną analizą prawa, przedstawia narzędzie możliwe do zastosowania przez badaczy i praktyków. Opisane podejście do badania problemów oceny skutków regulacji rachunkowości to nowa droga w poszukiwaniu metody doskonalenia prawa bilansowego, która dotychczas nie była przedmiotem tak szerokiego opracowania. Interdyscyplinarne walory książki sprawiają, że może być ona przydatna nie tylko dla badaczy z zakresu rachunkowości, ale również dla szerokiego grona osób, które na co dzień mierzą się z problemami prawa bilansowego: księgowych, prawników, pracowników sektora finansowego, legislatorów. Książka zawiera obszerne angielskie streszczenie. Wydanie dofinansowane ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu Doskonała nauka.

Zaostrzająca się walka konkurencyjna między korporacjami, ale również między zintegrowanymi gospodarczo regionami powoduje, że wiedza z zarządzania oraz informacja o konkurentach, zmieniających się procesach gospodarczych i zjawiskach społecznych często decyduje o przewadze konkurencyjnej, a nawet przetrwaniu organizacji. W ostatnim dziesięcioleciu relatywnie wzrósł popyt na tę wiedzę, niemal podwojeniu uległa liczba stanowisk kierowniczych i stanowisk specjalistów z tej dziedziny. Największy ich wzrost nastąpił w branżach nowoczesnych, szybko rozwijających się, przykładowo takich jak: elektronika, sektor IT, automatyka i telekomunikacja, bankowość, ubezpieczenia czy turystyka. (...) Wprawdzie problematyka artykułów jest zróżnicowana, to jednak odznaczają się podobieństwem podejścia badawczego. W prezentowanych pracach dominuje podejście diagnostyczne i decyzyjne, ograniczone w swym zakresie do wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa lub instytucji. Zawierają opis korzyści z implementacji metod zarządzania, na przykład: zastosowania nowoczesnych narzędzi i technologii IT w podejmowaniu strategicznych decyzji w sektorze usług turystycznych czy identyfikacji zagrożeń dla inwestycji finansowych na Ukrainie, wykorzystania interaktywnej koncepcji oceny ryzyka personalnego w przedsiębiorstwie, oceny efektywności mechanizmów nadzoru korporacyjnego w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, jak również zastosowanie wielokryterialnej oceny rozwoju potencjału pracy, ze zwróceniem uwagi szczególnie na sposoby kształtowania motywacyjnego potencjału pracy. Kolejne prace prezentują rozwój nowych dziedzin wytwórczości w sektorze usług finansowych (FinTech) oraz w sektorze ubezpieczeń majątkowych, np. wzrost cesji składek reasekuracyjnych. (...)

The papers, being the effect of scientific work conducted within basic and implementation research, provide a lot of interesting information in terms of cognition and application. The problems of the articles making up this Journal concentrate mainly around the issues of human capital management, ergonomics, as well as entrepreneurship and innovativeness of organizations. In the collected articles, the Reader will find a lot of theoretical approaches concerning: innovation process and the method of studying the innovative ability of an enterprise, intellectual capital management, the methods of studying and improving the quality assurance system in an organization, the application of ergonomics principles in office work and teaching students, or tourism entrepreneurship. The Journal can be an interesting and useful reference for organization and management, tourism and pedagogics theoreticians, as well as students and practicians.(...)

Ekonomia, a zarządzanie w szczególności, to nauka, której zasadniczym celem i przedmiotem badań jest rozpoznanie przyczyn oraz wartości rzeczy w zjawiskach i procesach gospodarczych. Fundamentalny charakter tych właśnie wartości można uzasadnić dwojako: poprzez wskazanie modelu dobrze funkcjonującego przedsiębiorstwa, gospodarki czy całego społeczeństwa, na którym się on opiera, albo poprzez diagnozowanie tego, jak jest w gospodarce i czego nam brakuje. Mamy tu więc teoretyzowanie i twórcze myślenie z jednej strony oraz badania analityczne ze strony drugiej. Obie czynności są niezbędne, by efektywnie działać. Pierwsza wyznacza kierunek działania, druga określa, czy jesteśmy do niego zdolni. W przedłożonych pracach dominowało podejście diagnostyczne i decyzyjne, ograniczone w swym zakresie do wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa lub instytucji. (...) W treści publikacji można wyróżnić kilka nurtów i wątków badawczych, a mianowicie: analiza skuteczności strategii kontrariańskich inwestowania na rynku kapitałowym, strategia wynagradzania pracowników w różnych typach przedsiębiorstw, czy polityka kształcenia studentów w zakresie rachunkowości i przedsiębiorczości, z uwzględnieniem cyfrowych narzędzi i procesów komunikacyjnych, ocena efektywności instrumentów administracji podatkowej i prowadzonej przez nią polityki w zakresie rozrachunków z pracownikami z tytułu wynagrodzeń, ewaluacja wykorzystania zmiennej zarządzania i wskaźnika produktywności pracy do oceny zagrożenia przedsiębiorstwa upadłością, jak również zastosowanie nowej formuły obliczeniowej badania efektywności spółdzielni mieszkaniowych oraz wykorzystanie instrumentów i narzędzi IT w zarządzaniu relacjami z klientami (CRM). (...)

Zeszyt jest próbą przedstawienia Czytelnikowi stanowiska autorów do współczesnej wiedzy o finansach i zarządzaniu organizacjami złożonymi. Celem autorów artykułów jest poszukiwanie odpowiedzi: jak te organizacje mogą być skonstruowane, zorganizowane oraz jak mogą funkcjonować w sytuacji, gdy tempo zmian zachodzących w sferze społeczno-gospodarczej powodują powstawanie nieznanych dotąd zjawisk i procesów, nasuwają nowe problemy, których rozwiązywać nie da się bez odpowiednich badań i nowej wiedzy. Rozwój wspomnianych nauk, dzięki badaniom naukowym i wiedzy praktycznej, utwierdza nasze przekonanie, ze większość zasad, twierdzeń, metod i procedur posiada ściśle określony przedmiot i zakres racjonalnego zastosowania. Zmieniający się świat często zmusza nas do weryfikacji, a nawet odrzucenia obowiązujących dotąd rozwiązań organizacyjnych, czy standardów postępowania badawczego – dochodzimy bowiem do wniosku, ze mają one ograniczony zakres adekwatności, odpowiedniości do rzeczywistości. Każdy z prezentowanych artykułów składających się na niniejszy numer "Zeszytów Naukowych Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie”, czterdziesty szósty z kolei, tym razem jest ukierunkowany na dostosowywanie analizy świata organizacji i finansów do zmian i tempa rozwoju ekonomicznego i społecznego. Artykuły, będące efektem prac naukowych prowadzonych w ramach badań podstawowych i wdrożeniowych, prezentują wiele interesujących poznawczo oraz aplikacyjnie informacji. W dużej mierze są one poświęcone problematyce pomiaru rentowności czynników wytwórczych i zagadnieniom analizy dyskryminującej przedsiębiorstwa; badaniu efektywności funkcjonowania rad nadzorczych, skuteczności systemu motywacyjnego potencjału pracy oraz funkcjonalności systemu informacji marketingowej; charakterystyce metod analizy i oceny nowych form turystyki poznawczej; jak również badaniom nad sposobami ograniczenia ubóstwa i kwestiom dynamizowania rozwoju regionalnego (...)

Zeszyt ten jest próbą przedstawienia Czytelnikowi stanowiska autorów w odniesieniu do współczesnej wiedzy o finansach i zarządzaniu organizacjami złożonymi. Celem autorów artykułów jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania: jak te organizacje mogą być skonstruowane, zorganizowane oraz jak mogą funkcjonować w sytuacji, gdy tempo zmian powoduje powstanie nieznanych dotąd zjawisk i procesów, nasuwa nowe problemy, których nie da się rozwiązać bez odpowiednich badań i nowej wiedzy. Każdy z prezentowanych artykułów składających się na niniejszy numer „Zeszytów Naukowych Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie” jest ukierunkowany na dostosowywanie analizy świata organizacji i finansów do tempa wspomnianych zmian. Artykuły, będące efektem prac naukowych prowadzonych w ramach badań podstawowych i wdrożeniowych, prezentują problematykę pomiaru rentowności przedsiębiorstwa, prognozowania stanu aktywności gospodarczej krajów przed-wschodzących, badania finansowej skuteczności działań B+R w przedsiębiorstwie; jak również analizy czynników rozwoju banków spółdzielczych, oceny skuteczności systemu motywowania kadry kierowniczej, działań marketingowych i mediów społecznościowych w kontekście innowacyjności przedsiębiorstwa. (...)