Postęp techniczny i technologiczny, troska o ochronę środowiska naturalnego i społecznego oraz potrzeba zapewnienia zrównoważonego rozwoju wyznaczają kierunki działań i strategii podmiotów gospodarczych. Natomiast ich przynależność do określonego działu gospodarki narodowej, gałęzi, a nawet branży determinuje specyfikę prowadzonych działań i wraz z tym charakter problemów. Dyskusja o problemach rachunkowego i podatkowego ujęcia skutków zdarzeń wynikających ze specyfiki branży przyczyniła się do zorganizowania spotkania przedstawicieli nauki i praktyki. Zagadnieniom specjalizacji w danej dziedzinie usług, handlu lub produkcji poświęcony jest niniejszy zeszyt Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. W kręgu zainteresowań autorów znalazły się problemy: rolnictwa, energetyki, finansów, ubezpieczeń czy budownictwa. Ze względu na różnorodność poruszanych zagadnień prace autorów zostały pogrupowane tematycznie. Działem gospodarki narodowej, w którym zidentyfikowano najwięcej problemów, okazało się rolnictwo. Stoją przed nim wyzwania związane z budowaniem systemu opodatkowania podatkiem dochodowym i systemu informacyjnego rachunkowości. W niniejszym zeszycie zaprezentowano istotę produktów rolnych, zasady ich wyceny i ewidencji oraz skutki przyjęcia określonej formy prawnej podmiotów branży ogrodniczej. Zajęto się również podatkowymi aspektami prowadzenia działań w gospodarstwach rolnych na Białorusi. Autorzy opracowań z działu gospodarki finanse zwracają szczególną uwagę na aktualne rozwiązania prawne stosowane w bankach, zarówno w zakresie opodatkowania rezerw celowych, jak i sposobu rozliczania przychodów i kosztów prowadzonej przez nie działalności polegającej na oferowaniu ubezpieczeń, w związku z rozwojem rynku bancassurance. Ukazano wpływ rezerw techniczno-bezpieczeniowych na wynik finansowy i podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym w polskich i białoruskich zakładach ubezpieczeń, stosujących krajowe i międzynarodowe regulacje rachunkowości. Zaprezentowano również zakres zmian w rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Wiele uwagi poświęcili autorzy zeszytu prezentacji i zakresowi ujawnień w sprawozdaniach finansowych takich szczególnych składników aktywów, jak wartości niematerialne i prawne w przemyśle wydobywczym, paliwowo-energetycznym i branży telekomunikacyjnej. Zgodnie podkreślali, że sposób prezentacji oraz zakres informacji i ich szczegółowość są bardzo zróżnicowane. W kolejnej części prac naukowych autorzy odpowiadają na liczne pytania, w tym na temat użyteczności informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych: przedsiębiorstw świadczących usługi długoterminowe, produkujących olejki do e-papierosów, podejmujących innowacyjne procesy w różnych branżach na Białorusi, firm budowlanych będących w upadłości likwidacyjnej oraz podmiotów sektora finansów publicznych i samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej czy zakresu funduszy specjalnych różnych branż. Redaktorzy wyrażają nadzieję, że przedstawione przez autorów rachunkowe i podatkowe problemy podmiotów gospodarczych wynikające z przynależności do działu gospodarki danego kraju, sektora i branży zostały w stopniu wystarczającym rozwiązane, a przedstawione dociekania naukowe przyczynią się do ich unikania. Czytelnikom życzą zajmującej i wzbogacającej wiedzę lektury.

W książce opisano wiele aspektów zarządzania finansami, w tym zarządzanie wartością firmy, wycenę marki, finansowanie firm rodzinnych, instrumenty finansowe i źródła finansowania działalności różnych przedsięwzięć. Zarządzanie wartością firmy (VBM) stanowi wciąż aktualną koncepcję, podlegającą badaniom empirycznym prowadzonym na szeroką skalę zarówno Polsce, jak i na świecie. Kluczowym jej elementem jest ekonomiczna wartość dodana (EVA), pozwalająca zmierzyć wartość przedsiębiorstwa. Wyniki badań na ten temat dotyczą banków na GPW. Istotna dla rozwoju gospodarki światowej i polskiej jest przedsiębiorczość rodzinna. Poruszono zagadnienia związane z islamskimi obligacjami zamiennymi. Znajdują się też artykuły na temat rachunkowości jako systemu pomiaru działalności gospodarczej, stanowiącego źródło informacji w podejmowaniu decyzji ekonomicznych przez różnych użytkowników i jej roli dla nadzoru korporacyjnego, oraz podatku dochodowego. Rachunkowość dziś jest zintegrowanym systemem obejmującym dwa kluczowe podsystemy – rachunkowość finansową i zarządczą. Pozyskanie informacji finansowej wymaga funkcjonowania systemu ewidencji, powszechnie znanego jako system finansowo-księgowy. Czynności związane z obsługą księgową przedsiębiorstw coraz częściej stanowią przedmiot outsourcing-u, a obecnie przybierają formę księgowości on-line, prowadzonej przez biura rachunkowe. Wiele miejsca poświęcono różnym zagadnieniom związanym z zarządzaniem zasobami ludzkimi, marketingiem czy logistyką.

Sprawozdawczość finansowa podlega w ostatnich latach nieustającej krytyce. Uważa się, że nie jest ona w stanie sprostać rosnącym potrzebom i wymaganiom inwestorów, którzy nie zadowalają się już suchą informacją z raportów finansowych. Decyzje o lokowaniu kapitału wymagają obecnie danych o charakterze finansowym i niefinansowym, dobrowolnych ujawnień informacji niewymaganych prawem, o znacząco rozszerzonym zakresie, pozwalających na przewidywanie sytuacji finansowej i wyników jednostki w przyszłości. W erze społeczeństwa informacyjnego raport finansowy jednostki gospodarczej stopniowo ewoluuje w kierunku raportowania biznesowego. Inwestorzy potrzebują danych o znacznie większej przejrzystości, zrozumiałych i często wspomaganych informacjami opisowymi. Prezentowana publikacja stanowi głos w dyskusji nad ewolucyjnym charakterem, kształtem, kierunkami rozwoju oraz perspektywami współczesnej rachunkowości.

Katedra Finansów i Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu oraz Katedra Zarządzania Finansami Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu podjęły się cyklicznego organizowania konferencji naukowych pod tytułem „Finanse i rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju”. Pierwsza odbyła się w 2013 roku w Karpaczu, druga w 2014 roku w Toruniu, a trzecia – dotychczas ostatnia – w kwietniu bieżącego roku ponownie w Karpaczu. Głównymi celami przyświecającymi tegorocznej konferencji było określenie wpływu zjawisk i stosunków finansowych na integrację ładu społecznego, ekonomicznego i środowiskowego oraz wpływu systemu finansowego na degradację ekosystemów, destabilizację, kryzysy społeczne i ekonomiczne. Na konferencję, w której uczestniczyło blisko 150 osób reprezentujących 26 wyższych uczelni z Polski i Ukrainy, nadesłano łącznie 80 artykułów naukowych w języku polskim lub angielskim. Opracowania, które przeszły procedurę kwalifikacyjną i otrzymały pozytywne recenzje, weszły w skład trzech zeszytów Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu: 1. Finanse i rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju – odpowiedzialność, etyka, stabilność finansowa. Finanse, pod redakcją naukową prof. zw. dr hab. Grażyny Borys i dra Roberta Kurka, 2. Finanse i rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju – odpowiedzialność, etyka, stabilność finansowa. Rachunkowość, pod redakcją naukową dra hab. Jacka Adamka, prof. nadzw. UE we Wrocławiu i dr Joanny Zuchewicz, 3. Finance and Accounting for Sustainable Development – Responsibility, Ethic, Financial Stability, pod redakcją naukową dr hab. Teresy Orzeszko, prof. nadzw. UE we Wrocławiu i dra Jarosława Dziuby. Niniejszy zeszyt – drugi z trzech wymienionych – zawiera 17 artykułów poświęconych różnym aspektom funkcjonowania systemu pomiaru i ujawnień rachunkowych w kontekście zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na rozległy i zróżnicowany zakres tematyczny opracowań zaniechano ich grupowania i zaprezentowano w kolejności alfabetycznej według nazwisk autorów. Bardzo serdecznie dziękujemy autorom za podjęcie trudu przygotowania interesujących tekstów, a recenzentom – za wysiłek ich oceny oraz trafne uwagi i sugestie, które z pewnością przyczyniły się do udoskonalenia poddanych recenzjom opracowań. Wierzymy, że podjęta współpraca nie będzie incydentalna, lecz zaowocuje trwałymi kontaktami naukowymi, spotkaniami i interesującymi dyskusjami w przyszłych latach. Już dzisiaj serdecznie zapraszamy na kolejne edycje naszej konferencji. Pozostajemy z nadzieją, że zeszyt spełni oczekiwania czytelników i spotka się z ich przychylnym odbiorem. Życzymy interesującej lektury. Jacek Adamek, Joanna Zuchewicz

W dobie globalizacji gospodarki zjawiska ekonomiczne stały się bardziej złożone, wzrosła świadomość społeczna i środowiskowa, a nowe technologie otworzyły przed ludźmi niezwykłe możliwości w zakresie przetwarzania informacji oraz komunikacji. Zmiany te wywarły istotny wpływ na rachunkowość, która z biegiem lat ulegała ciągłym przeobrażeniom. W pewnym sensie dojrzała, przechodząc od ewidencji „realnych” i „obiektywnych” transakcji gospodarczych i prezentowania skutków tych zdarzeń w syntetycznej tabelarycznej formie do rejestrowania, pomiaru i opisywania zjawisk ekonomicznych, których istota nierzadko jest trudno uchwytna nawet dla profesjonalnych księgowych. Cechą wspólną tych zmian jest w rachunkowości coraz większy nacisk na komunikację, a dalej idąc, coraz większe jest znaczenie i zastosowanie języka naturalnego w rachunkowości. Celem książki jest identyfikacja, systematyka i objaśnienie problemów językowych stanowiących bariery komunikacji w rachunkowości rozumianej jako byt trójczłonowy obejmujący teorię, politykę i praktykę. Rozdział pierwszy został poświęcony omówieniu istoty rachunkowości jako zjawiska społecznego oraz wyjaśnieniu współzależności między teorią, polityką i praktyką rachunkowości w tym wymiarze. Przedstawiono również ewolucję poglądów na temat społecznych aspektów rachunkowości. Rozważono kwestię postrzegania rachunkowości jako nauki społecznej w różnych kontekstach. Zaprezentowano także relacje między nauką (o) rachunkowości a teorią, polityką i praktyką rachunkowości. Podjęto dyskusję nad kwestią paradygmatów rachunkowości i omówiono trzy konkurujące ze sobą paradygmaty badawcze rachunkowości, tj. paradygmat głównego nurtu, paradygmat interpretacyjny i paradygmat krytyczny, wskazując przy tym na ontologiczne, epistemologiczne, aksjologiczne i metodologiczne założenia tych paradygmatów. Zwieńczenie rozdziału stanowi prezentacja humanistycznych i społecznych nurtów badań w rachunkowości, wśród których wyróżniono nurt psychologiczny, socjologiczny, kulturowy, lingwistyczny, semiotyczny, filozoficzny, etyczny, religijny i gender/queer. Rozdział drugi dotyczy komunikacji w rachunkowości rozumianej jako byt trójczłonowy złożony z teorii, polityki i praktyki. Omówiono istotę, cechy i poziomy komunikacji oraz przedstawiono tradycje teorii komunikacji oraz wybrane ogólne modele komunikacji. Rozważono związki między komunikacją a rachunkowością. Przedstawiono rys historyczny naukowej refleksji nad komunikacją w rachunkowości, sposoby jej ujmowania w świetle różnych tradycji teorii komunikacji oraz kierunki badawcze w tym obszarze. Rozważono przydatność modeli komunikacji do analizowania procesów komunikacyjnych w rachunkowości. Szczegółowo opisano model komunikacji językowej Romana Jakobsona i przedstawiono możliwości jego wykorzystania w modelowaniu i badaniu komunikacji w rachunkowości. W rozdziale trzecim omówiono związki pomiędzy rachunkowością a językiem w dwóch wymiarach. W pierwszym wymiarze (język rachunkowości) postrzega się rachunkowość jako język (biznesu), a drugi wymiar (język w rachunkowości) dotyczy wykorzystania języka naturalnego w rachunkowości. Związki te rozpatrzono w czterech podejściach: strukturalnym, funkcjonalnym, semiotycznym i społecznym. Dokonano również systematyki badań nad językiem (w) rachunkowości, wskazując na przyjmowane paradygmaty, metodologie, podejścia dyscyplinarne oraz podejmowane tematy i problemy badawcze. Rozdział czwarty został w całości poświęcony realizacji celu głównego, czyli identyfikacji, systematyce i objaśnieniu problemów językowych stanowiących bariery komunikacji w rachunkowości. Opisano cel, przedmiot, zakres i metodologię badania oraz przedstawiono uzyskane wyniki. Przeanalizowano i objaśniono sześć zidentyfikowanych w toku badania grup problemów języka (w) rachunkowości, a mianowicie problem języka specjalistycznego, problem translacji, problem polisemii, problem irrelewancji, problem definicji i problem składni. Wskazano również na potencjalne sposoby ograniczenia lub eliminacji tych barier.

W swoim spojrzeniu na bilans i jego miejsce w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa, W. Osbahr co najmniej o sto lat wyprzedził swoją epokę. Zaprezentowana w książce nowa formuła bilansu może być niezwykle użyteczna, może nie tyle jako zastępująca dotychczasową formę prezentacji, ale jako bardzo przydatny element dodatkowych informacji i objaśnień do sprawozdania finansowego, a nawet raportu biznesowego przedsiębiorstwa. Po raz pierwszy w polskim piśmiennictwie z zakresu rachunkowości tak szczegółowo opisano założenia teorii Wilhelma Osbahra. Jak wspomniał sam autor: „Niskonakładowa publikacja tej teorii jest dziś praktycznie nieosiągalna w światowych bibliotekach. Wydanie, na którym opierają się rozważania, ukazało się w roku 1923 i jest dostępne obecnie w około 30 bibliotekach na świecie”. Autor wyjątkowo rzetelnie oddał zarówno specyfikę koncepcji W. Osbahra, jak i wizjonerski charakter jego teorii.

Monografia wpisuje się w nurt badań nad zrównoważonym rozwojem, odpowiedzialnością społeczną i środowiskową biznesu. Reprezentuje pole naukowe rachunkowości i sprawozdawczości w zakresie zużycia dóbr nierynkowych, takich jak powietrze, środowisko przyrodnicze, cisza czy krajobraz. Odpowiada na rosnącą wśród interesariuszy potrzebę raportowania informacji niefinansowych. Książka poświęcona jest kosztom społecznym w teorii i sprawozdawczości jednostki gospodarczej na przykładzie przedsiębiorstwa wydobywczego KGHM S.A. Autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy w nauce rachunkowości występują metody wyceny mogące służyć do wyceny kosztów społecznych powstających w wyniku negatywnego oddziaływania przedsiębiorstw na otoczenie. W odpowiedzi przedstawia propozycję wyceny i prezentacji w sprawozdawczości niefinansowej kosztów społecznych jednostki gospodarczej na przykładzie KGHM S.A.

Niniejsza publikacja jest kolejnym zeszytem dziedzinowym poświęconym naukom o finansach. Składa się z dziewiętnastu tekstów ujętych w trzy bloki tematyczne poświęcone kolejno: - finansom publicznym i rachunkowości jednostek sektora finansów publicznych, - pośrednictwu finansowemu i rynkom finansowym, - finansom przedsiębiorstw, rachunkowości i analizie finansowej. Cztery teksty pierwszego bloku tematycznego dotyczą zagadnień podatkowych, konsolidacji finansów publicznych w drodze likwidacji niektórych funduszy celowych (gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej) oraz wyceny aktywów w jednostkach budżetowych. Drugi blok obejmujący pięć tekstów prezentuje różnorodną tematykę, odnoszącą się do wpływu zróżnicowania modeli ładu korporacyjnego na decyzje inwestorów na rynku kapitałowym, wpływu monotoniczności zmian zysków spółek na ich wycenę giełdową, wykluczeń finansowych, zasad wyceny bankowych rezerw na straty kredytowe oraz wybranych aspektów wyceny instrumentów finansowych. Trzeci najbardziej obszerny, liczący dziesięć tekstów blok zawiera po dwa teksty poświęcone odpowiednio zasobom niematerialnym i wykorzystaniu rachunku kosztów w procesie zarządzania przedsiębiorstwem oraz tekst o pomiarze historycznym i prospektywnym w świetle zasady wiernego obrazu. W bloku tym znajdują się również interesujące opracowania o czynnikach kształtujących zróżnicowanie krajowych modeli rachunkowości, cenie transferowej, nadzorze publicznym nad działalności biegłych rewidentów i firm audytorskich, sprawozdawczości finansowej i roli venture capital w kreowaniu wartości firmy.

Do rąk czytelników oddajemy kolejny zeszyt Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu w ramach serii Nauki o Finansach, składający się z kilkudziesięciu tekstów ujętych w trzy bloki tematyczne poświęcone: ? finansom publicznym, ? pośrednictwu finansowemu i rynkom finansowym oraz ? finansom przedsiębiorstw, rachunkowości i analizie finansowej. Teksty z pierwszego bloku dotyczą różnych aspektów organizacji sektora finansów publicznych w świetle reformy finansów publicznych, zarządzania środkami publicznymi i długiem publicznym, polityki fiskalnej w sferze ochrony środowiska i konsumpcji oraz finansowania wybranych przedsięwzięć z zakresu polityki społecznej. Drugi blok tematyczny zawiera aktualną problematykę badawczą dotyczącą obserwowanych zawirowań na rynkach finansowych, instrumentarium łagodzącego ich skutki – zwłaszcza dla deponentów środków pieniężnych w bankach, oraz zwiększania efektywności gospodarki finansowej podmiotów sektora ubezpieczeń. Na uwagę zasługują ponadto dwa opracowania zawierające niezwykle interesującą, relatywnie nową w polskim piśmiennictwie naukowym problematykę wykluczeń finansowych. Ostatni, trzeci blok opracowań obejmuje zakresem przedmiotowym zagadnienia zastosowania cen transferowych w zarządzaniu finansami spółek, aspekty analizy finansowej i identyfikacji ryzyka finansowego, rewizji finansowej oraz metod wyceny przedsiębiorstw. W jednym z opracowań zwrócono uwagę na chaos pojęciowy jako przejaw różnych interpretacji istoty czynników niematerialnych, od których w coraz większym stopniu zależy sukces finansowy przedsiębiorstwa. '

Zawartość niniejszego numeru czasopisma „Nauki o Finansach” dobrze odzwiercie¬dla tendencje, jakie pojawiają się w miarę rozwoju nauk w omawianym obszarze. Uwagę badaczy przyciągają zjawiska nowe – czasem pożądane, takie jak np. spo¬łeczna odpowiedzialność w działalności gospodarczej, czasem zaś niepokojące, jak chociażby kreatywna rachunkowość. Coraz częściej przedmiotem badań stają się też zagadnienia wykraczające poza tradycyjne rozumienie nauk o finansach. Mimo to zachowaliśmy, podobnie jak w poprzednich numerach, podział treści zeszytu na dwa działy: „Finanse i rachunkowość przedsiębiorstw” oraz „Pośrednictwo finansowe i rynki finansowe”. Uważny czytelnik dostrzeże jednak, że coraz trudniej jest jedno¬znacznie przypisać nowatorskie opracowania naukowe do któregokolwiek z tych działów. Tym bardziej zatem polecam lekturę przedstawionego zbioru, żywiąc nadzieję, że okaże się inspirująca. Ewa Bogacka-Kisiel

Zapraszamy do lektury kolejnego numeru naszego periodyku. Znaczną jego część stanowią pozycje dotyczące zarządzania marketingowego. Poszukując skutecznych metod i sposobów działań marketingowych, autorzy przedstawiają koncepcje i rozwiązania oparte na przeprowadzonych badaniach z uwzględnieniem implikacji praktycznych. '