Problematyka faktoringu z roku na rok staje się coraz istotniejsza, ze względu na rozpowszechnianie się tej formy finansowania działalności przedsiębiorstw. Zaletą książki jest kompleksowe ujęcie zagadnień dotyczących faktoringu i procedury ograniczania ryzyka operacyjnego w transakcjach faktoringowych. Opisano mechanizmy funkcjonowania faktoringu i ryzyka z nim związanego, zaproponowano metody klasyfikacji transakcji faktoringowych, a także sposoby przetwarzania tych transakcji. Treści zawarte w publikacji mogą okazać się szczególnie przydatne pracownikom firm, które świadczą usługi faktoringowe, projektantom systemów informatycznych i studentom szkół ekonomicznych.

Celem monografii jest próba identyfikacji wpływu pandemii oraz rozwoju gospodarki cyfrowej na skalę i formę oszustw związanych z VAT, szczególnie w transakcjach transgranicznych z wykorzystaniem konstrukcji „znikającego przedsiębiorcy /podatnika”. Charakterystyce i ocenie poddano także podejmowane w Polsce oraz z inicjatywy UE działania zmierzające do uproszczenia i uszczelnienia poboru tego podatku. Rozważania skoncentrowano na aspektach fiskalnych i nowych tendencjach oszustw związanych z VAT (część pierwsza) oraz kwestiach normatywnych tych oszustw i podejmowanych przeciwko nim inicjatywach (część druga). Przyjęty podział nie ma charakteru dychotomicznego, gdyż przedstawione zagadnienia wzajemnie się przenikają i warunkują, pozwolił jednak wyeksponować wpływ pandemii i gospodarki cyfrowej na funkcjonowanie podatników VAT, w tym także tych nieuczciwych, oraz organów podatkowych wymierzających, pobierających i uszczelniających ten podatek.

Prezentowane w tej książce teksty powstawały od końca 2020 do początku 2023 roku, w zasadzie w sposób spontaniczny, jako reakcja na kolejne wydarzenia, których natura była taka, że nie dawało się ich przewidzieć. Nie było więc jakiegoś szczególnego zamysłu, planu, który poprzedzałby podejmowanie kolejnych zagadnień stanowiących przedmiot uwagi w tej publikacji. Najpierw były to teksty tworzone w odpowiedzi na wyłaniające się kolejne aspekty pandemii COVID-19, potem pojawiły się analizy różnych aspektów wojny rosyjsko-ukraińskiej, aż wreszcie zrodziła się refleksja bardziej ogólna, którą dobrze ujmuje hasło „przesilenie cywilizacyjne”. To określenie ma oznaczać specyficzny moment w rozwoju cywilizacji, swego rodzaju rozdroże, gdzie spotykają się różne odmiany symbolicznych łabędzi – te czarne, których nie potrafiliśmy w większości przewidzieć (pandemia, wojna), ale też te białe i szare, które mogą symbolizować kumulujące się w rozwoju cywilizacji problemy, takie jak kwestie klimatyczne, problemy nierówności ekonomicznych czy wyzwania demograficzne.

Rozwój zrównoważony, a zwłaszcza implementacja opartej na nim strategii tworzy wiele wyzwań dla praktyki ochrony środowiska przyrodniczego i gospodarowania jego zasobami (w tym usługami). Pojawiają się one na wielu płaszczyznach, między innymi w postaci ekonomiki ochrony środowiska, którą uznać można za najwcześniejszą w polskiej literaturze, wywodzącą się jeszcze z sozologii, część badań nad nową proekologiczną strategią rozwoju społeczno-ekonomicznego, a także w formie studiów nad rolą postępu technicznego w ekonomii środowiska i zasobów naturalnych. Trzeci praktyczny wymiar problemów ochrony środowiska i korzystania ze środowiska przyrodniczego dotyczy – zyskującego na znaczeniu – aspektu społecznego. Powyższe grupy zagadnień pojawiły się w wielu opracowaniach przygotowanych i przedstawionych na konferencji. Problemy ekonomiki ochrony środowiska przyrodniczego i gospodarowania jego zasobami przyjęły postać między innymi: (1) związków pomiędzy rolnictwem a środowiskiem przyrodniczym i gospodarowania glebą, (2) gospodarowania odpadami komunalnymi, (3) gospodarowania wodą i ściekami, (4) wyzwań niskiej emisji i termoizolacji budynków, (5) „zielonych” miejsc pracy, a także (6) zagrożonych inwestycji i ubezpieczeń ekologicznych czy (7) analizy wskaźników efektywności ekonomiczno-ekologicznej realizowanych przedsięwzięć. Postęp techniczny jest kolejną, istotną płaszczyzną, na której pojawiają się i są rozwiązywane problemy praktyczne w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i użytkowania jego zasobów czy usług. Uczestnicy konferencji podjęli w tym zakresie między innymi takie zagadnienia, jak: (1) techniczne problemy gospodarowania odpadami, (2) techniczne wyzwania energetyki odnawialnej, a także: (3) ekoinnowacyjne zachowania konsumentów czy (4) ekoinnowacje w produkcji żywności. Wymiar społeczny ochrony środowiska przyrodniczego i gospodarowania jego zasobami (w tym usługami) rozwija się szybko w ostatnich latach wraz ze zmianami w świadomości ekologicznej ludzi. Ta swoista „socjologia ekologiczna” pojawia się co-raz częściej w badaniach naukowych i prezentowanych publikacjach. Wśród uczestników konferencji przyjęły one postać między innymi: (1) społecznej odpowiedzialności biznesu, (2) partycypacji obywatelskiej czy (3) ekologicznego zarządzania zespołami ludzkimi. Zachęcając Czytelników do zapoznania się z przedstawionymi opracowaniami, wy¬razić można dwa oczekiwania – interesującej lektury oraz nadziei, że ta niezwykle istotna, z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego i trwałego, problematyka będzie się na¬dal szybko rozwijać, z korzyścią dla środowiska przyrodniczego i ludzkiej cywilizacji. Agnieszka Becla

Od Redakcji Niniejszy tom zawiera teksty dotyczące szerokiego spectrum zjawisk i procesów związanych z funkcjonowaniem systemu edukacji w nowym typie społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy. Większość artykułów dotyczy szkolnictwa wyższego, które zarówno w Strategii Lizbońskiej, jak i w Procesie Bolońskim, zostało uznane za główny motor rozwoju społeczno-ekonomicznego. W nurcie tych rozważań mieszczą się teksty następujących Autorów: M. Wójcickiej, J. Kochanowskiego, K. Karczmarczuka, A. Boczkowskiego. Z kolei K. Musiał i A. Dziedziczak-Foltyn opisują próby wprowadzenia zmian w różnych systemach szkolnictwa wyższego. Tym niemniej jakość szkolnictwa wyższego i jego rola w modernizacji społecznej zależy od wcześniejszych etapów kształcenia, stąd też reformy dotyczą także innych elementów systemu edukacji. Dobitnie pokazuje to artykuł M. Zahorskiej omawiający przebieg i rezultaty reformy oświatowej w Polsce. W tym kontekście interesujący wydaje się tekst E. Wejbert-Wąsiewicz i E. Pęczkowskiej opisujący wydawałoby się uboczny problem (z punktu widzenia modernizacji społecznej), ale faktycznie dość kluczowy, gdyż pokazujący społeczno-kulturowe bariery wprowadzania zmian w systemie edukacji.

Editorial This English-language issue of The Sociological Review contains a selection of texts originally written in Polish and published in our journal in 2009. The selection has not been made at random. Two texts refer to Jan Lutyński’s concept of apparent actions (cf. The Sociological Review 1/2009). M. Czyżewski develops the concept further, indicating its applicability in the contemporary social life. The analyzed field is the university and public debates. A. Golczyńska-Grondas and A. Kretek-Kamińska apply the idea of apparent actions to the functioning of social services. Another matter of interest is the status of higher education in Poland. The problem is interesting to researchers as well as to the entire milieu of scientists and politicians. Articles by M. Czyżewski, K. Karczmarczuk and A. Boczkowski represent the trend of self-analysis of the situation of universities in the period when decisions are made as to the future of higher education. The article on the relations between the state and ethnic groups of Chile has a different and exceptional character, as it discusses the methods of dealing with a multicultural society.

Spis treści [Contents] Dorota Rutkowska, Krzysztof Przybyszewski: Efekt sformułowania (framing effect): zaangażowanie poznawczego wysiłku a wpływ kontekstualnych informacji o zysku lub stracie na podejmowanie decyzji [Framing effect: Cognitive effort and influence of contextual cues about gains and losses on decision making], doi: 10.7366/1896180020153401, s. 248–265; Oleg Gorbaniuk, Ewelina Włodarska: Markery Wielkiej Szóstki polskiego leksykonu osobowości w badaniach samoopisowych, [Adjective markers of Polish indigenous lexical personality factors: A self-rating study], doi: 10.7366/1896180020153402, s. 266–282; Tomasz Besta, Maria Kaźmierczak, Magdalena Błażek: Przynależność grupowa i poczucie osobistego sprawstwa: rola fuzji tożsamości i klarowności Ja, [Group adherence and personal agency: The role of identity fusion and self-concept clarity], doi: 10.7366/1896180020153403, s. 283–295; Andrzej Nowak, Karolina Ziembowicz, Agata Zabłocka-Bursa, Wiesław Bartkowski: Wpływ społeczny z perspektywy obiektu wpływu: teoria i modele symulacyjne [Social influence from the ‘object of impact’ perspective: Theory and a simulation model], doi: 10.7366/1896180020153404, s. 296–309; Anna Filip, Marta Białecka-Pikul: Rozumienie autoprezentacji przez dzieci: rola teorii umysłu i trafności wiedzy matek o myśleniu ich dzieci, [Understanding self-presentation by children: The role of theory of mind and accuracy of mothers’ knowledge about their children’s thinking], doi: 10.7366/1896180020153405, s. 310–323; Elżbieta Stojanowska: Wpływ rodzaju wzbudzonego Ja na efektywność autopromocji i ingracjacji osób o różnej płci psychologicznej [Influence of self – construal priming on effectiveness of self: Promotion and ingratiation in people differing in psychological gender], doi: 10.7366/1896180020153406, s. 324–334; Anita Zbieg, Aleksandra Słowińska, Błażej Żak: Siła relacji interpersonalnej: wstępna weryfikacja koncepcji i metody pomiarowej [Strength of interpersonal relationships: Initial test of the theory and method], doi: 10.7366/1896180020153407, s. 335–351.

Zmiany zachodzące na rynku, związane z coraz większą konkurencją, powodują, że przedsiębiorcy szukają rozwiązań dotyczących nie tylko utrzymania się na rynku, lecz również rozwoju w celu poprawienia swojej pozycji względem innych jednostek gospodarczych. Rachunek kosztów, rachunkowość zarządcza i controlling stanowią istotny element systemu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach. Są one stosowane nie tylko w dużych, ale również w średnich oraz małych przedsiębiorstwach. Każda działalność jednostki gospodarczej generuje koszty, które powinny być pod stałą kontrolą zarządzających. Jest to temat wciąż aktualny w artykułach naukowych publikowanych w Polsce i na świecie. Jest stałym przedmiotem zainteresowania zarówno teoretyków, jak i praktyków.

Ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych wprowadziło stosunkowo mało dotąd w Polsce znaną strategię refleksyjnej, opartej na ryzyku regulacji. Ta normatywna nowość stanowi istotne wyzwanie poznawcze i praktyczne. Niniejsza książka odpowiada na pytanie, na czym polega refleksyjna i oparta na ryzyku regulacja. W części teoretycznej analizowane są różne sposoby pojmowania refleksyjności i ryzyka w regulacji. Część praktyczna stanowi prezentację wyników badań, których celem było ustalenie, w jakim stopniu te teoretyczne konstrukcje znajdują swoje odbicie w działalności Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. * Książka stanowi bardzo udaną próbę połączenia perspektywy filozofii społecznej, dogmatycznoprawnej oraz empirycznej w badaniu niezwykle istotnej praktyki, jaką jest ochrona danych osobowych. Zasługą autorów jest zwłaszcza przeprowadzenie badań empirycznych, co w polskiej nauce prawa jest dość rzadkie. Publikacja z pewnością będzie stanowić wartościowy wkład do dyskusji na temat tworzenia prawa oraz ochrony danych osobowych. Jest także ważnym potwierdzeniem prawd w innych dyscyplinach oczywistych, że teoretyczne modele i koncepcje zaczynają „błyszczeć”, gdy znajdują empiryczne ugruntowanie. Dr hab. Maciej Wojciechowski, Uniwersytet Gdański Monografia proponuje bardzo trafny, czytelny i filozoficznie owocny sposób omówienia tematu. Trudne intelektualnie treści prezentuje czytelnikowi w sposób maksymalnie przejrzysty, przystępny, bez „wysilania się” na komplikowanie narracji zbędnymi wypowiedziami specjalistycznymi czy nadmiernie wyszukanym naukowym żargonem. Część empiryczna przedstawiona w formie wykresów i grafów daje czytelnikowi wizualne możliwości uchwycenia wyników badań. Dr hab. Martyna Łaszewska-Hellriegel, prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego

Książka jest jedną z niewielu polskojęzycznych publikacji przedstawiających problematykę ryzyka informatycznego w ujęciu interdyscyplinarnym, łączącym zagadnienia współczesnej informatyki, zarządzania, finansów oraz zastosowań metod ilościowych. Najwięcej miejsca poświęcono w niej analizie możliwości szacowania ryzyka informatycznego oraz jego finansowym aspektom w kontekście specyfiki bankowej. Ważnym elementem książki jest także propozycja nowego spojrzenia na problem ryzyka informatycznego w działalności bankowej.

Przedmiotem monografii są wyzwania dla ubezpieczycieli generowane przez zmiany otoczenia społeczno-gospodarczego. Sektor ubezpieczeń jest silnie eksponowany na takie zmiany. Jako część rynku finansowego gwałtownie reaguje na przemienność faz cyklu koniunkturalnego, co przekłada się m.in. na wyniki operacyjne ubezpieczycieli i rentowność ubezpieczeń o charakterze inwestycyjnym. Będąc jedną z najbardziej regulowanych gałęzi gospodarki, musi nieustannie odpowiadać na zmiany otoczenia prawnego. Działalność sektora ubezpieczeń opiera się na kreowaniu ochrony ubezpieczeniowej dla różnych rodzajów ryzyka, stąd przy zmieniającym się otoczeniu ryzyka sektor ten nieustannie identyfikuje nowe zagrożenia albo ewoluuje, odpowiadając na nowe atrybuty ryzyka już znanego. Autorami monografii są przedstawiciele ubezpieczeniowego środowiska naukowego reprezentujący najważniejsze ośrodki akademickie w Polsce: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Szkołę Główną Handlową, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie we współpracy z CREG-University of Grenoble Alpes, Politechnikę Rzeszowską, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Uniwersytet Szczeciński i Wyższą Szkołę Handlową we Wrocławiu. Publikacja jest adresowana zarówno do przedstawicieli nauki o ubezpieczeniach, jak i praktyków ubezpieczeniowych.

W polskim piśmiennictwie naukowym systematyczne przeglądy literatury są wciąż nową, nieznaną formą eksploracji wątków tematycznych. W światowej nauce odchodzi się od narracyjnych przeglądów literatury na rzecz analiz usystematyzowanych, replikowalnych i w rezultacie jasno ukazujących to, co warto badać, gdyż zawiera potencjalnie dużą wartość naukową. Książka jest jedną z nielicznych (a pierwszą, która przedstawia liczne przykłady zastosowania omawianej tematyki w naukach ekonomicznych, i to w tak szerokim ujęciu) na polskim rynku pracą obrazującą, na czym polega systematyczny przegląd literatury, w tym analiza bibliometryczna. Pokazuje, do czego takie przeglądy prowadzą: jak przekonująco (bo transparentnie, przy podaniu powtarzalnej metody) pozwalają wyłonić z naukowego gąszczu piśmienniczego te wątki, które warto badać przy wykorzystaniu określonych teorii i metod oraz jakie pytania lub hipotezy badawcze są warte dalszego dociekania. Książka jest adresowana do młodszych naukowców (doktorantów, doktorów) i osób aspirujących do zostania akademikami. Może być też pomocna w pisaniu prac magisterskich w częściach poświęconych przeglądowi literatury naukowej.

Zaostrzone regulacje prawne (zasada „zanieczyszczający płaci”) i rosnące standardy odpowiedzialności biznesu powodują, że problematyka zapobiegania szkodom w środowisku i ich finansowania przez przedsiębiorstwa jest wciąż niewystarczająco rozpoznana. Monografia stanowi teoretyczno-empiryczne studium w nowatorski sposób rozwijające dyskusję nad trudnym i złożonym zagadnieniem ryzyka środowiskowego oraz metod jego kontroli w przedsiębiorstwach. O oryginalności opracowania przesądza konstruktywistyczne podejście do pojęcia ryzyka służące wypracowaniu nowych praktyk w zakresie środowiska jako dobra wspólnego, jak również badanie empiryczne dotyczące postrzegania ryzyka i wykorzystania ubezpieczeń środowiskowych przez duże przedsiębiorstwa prowadzące działalność w Polsce. W szerszym zakresie tematem monografii jest coraz istotniejsza problematyka ochrony środowiska i odpowiedzialności za jego zanieczyszczenie, a zwłaszcza ubezpieczeniowych metod finansowania realizacji ryzyka środowiskowego wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa obok stosowania fizycznych środków jego kontroli. Autorka rozpoznaje nie tylko stan prawny czy politykę ekologiczną państwa, ale także determinanty postrzegania ryzyka środowiskowego przedsiębiorstwa, wśród których wymienia m.in. wiedzę, posiadane systemy, prezentowane wartości i doświadczenie. Ponadto bada rynek ubezpieczeń, porównując dostępne instrumenty, a także zarysowuje pożądane kierunki edukacji i polityki w tym zakresie. Wnioski mogą pomóc przedsiębiorcom sprostać wymogom odpowiedzialności finansowej za szkody w środowisku i uratować wizerunek, a także wesprzeć na różnych poziomach strategię zrównoważonego rozwoju. Publikacja jest skierowana głównie do akademickich badaczy problematyki zarządzania ryzykiem i ubezpieczeń, dydaktyków, ekspertów i konsultantów, ubezpieczycieli, przedsiębiorców i polityków mających wpływ na gospodarkę, zwłaszcza zainteresowanych wspieraniem zrównoważonego rozwoju. Wydanie dofinansowane ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu Doskonała nauka.

Spis treści [Contents] Artykuły [Articles] Michał Soliwoda, Jacek Kulawik, Barbara Wieliczko: Instrumenty finansowe a polityki wspólnotowe UE [Financial Instruments Versus Common EU Policies], doi 10.7366/wir032018/01, s. 9–34; Przemysław Śleszyński: Identyfikacja i ocena procesów demograficznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem wsi [Identification and Evaluation of Demographic Processes in Poland with Special Regard to the Rural Areas], doi 10.7366/wir032018/02, s. 35–68; Maria Halamska: Wspierać czy zalesiać? Dylematy rozwoju wiejskich obszarów problemowych [Supporting or Afforesting? Dilemmas in the Development of Rural Problem Areas in Poland], doi 10.7366/wir032018/03, s. 69–92; Sławomir Kalinowski: Problem ubóstwa i wykluczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej w kontekście zrównoważonego rozwoju [The Problem of Poverty and Social Exclusion in the European Union Member States in the Context of Sustainable Development], doi 10.7366/wir032018/04, s. 93–112; Joanna Bereżnicka: Dopłaty do działalności operacyjnej a stabilność finansowa gospodarstw rolnych w krajach Unii Europejskiej [Operational Subsidies and Financial Stability of Farms in the European Union], doi 10.7366/wir032018/05, s. 113–136; Andrzej Jędruchniewicz: Negatywne skutki regulowania cen rolnych [Negative Effects of Agricultural Price Regulation], doi 10.7366/wir032018/06, s. 137–154; Katarzyna Kokoszka, Małgorzata Pink: Instytucjonalne uwarunkowania sprzedaży bezpośredniej żywności w Polsce [Institutional Preconditions of Direct Sales of Food Products in Poland], doi 10.7366/wir032018/07, s. 155–174; Tomasz Wojewodzic, Wiesław Musiał: Trwanie i upadek drobnych gospodarstw rolnych – zastosowanie analogii w naukach przyrodniczych i społecznych [The Decadence and Decline of Small Farms – Application Analogies to Natural and Social Sciences], doi 10.7366/wir032018/08, s. 175–192; Anna Kłoczko-Gajewska, Olga Markiewicz: Mechanizm rozprzestrzeniania się wiosek tematycznych w Polsce [The Spread of Thematic Village Idea in Poland], doi 10.7366/wir032018/09, s. 193–210; Marta Czekaj: Plan sukcesji w gospodarstwie rolnym [Succession Planning in Family Farms], doi 10.7366/wir032018/10, s. 211–228; Bartłomiej Bajan, Wawrzyniec Czubak: Korzyści płynące z integracji poziomej w polskim rolnictwie na przykładzie grup producentów rolnych [The Benefits of Horizontal Integration in Polish Agriculture Exampled by Agricultural Producer Groups], doi 10.7366/wir032018/11, s. 229–242. Recenzje i omówienia Bogdan Klepacki: Recenzja książki Krystyny Krzyżanowskiej, Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania innowacji w zespołowym działaniu w rolnictwie [Book review: Economic and Social Determinants of Innovation in Teamwork in Agriculture by Krystyna Krzyżanowska], doi 10.7366/wir032018/12, s. 243–248; Marcin Makowiecki: Z biegiem lat i wydarzeń. Recenzja książki: Andrzej Rosner, Ruta Śpiewak, Edyta Kozdroń, Patrząc na wieś. Sto lat rozwoju polskiej wsi [Book review: Glimpses of the Countryside. One Hundred Years of Polish Countryside by Andrzej Rosner, Ruta Śpiewak, Edyta Kozdroń], doi 10.7366/wir032018/13, s. 249–252. Sto lat rozwoju polskiej wsi Włodzimierz Dzun: Zmiany strukturalne w gospodarstwach rolnych na ziemiach polskich przed odzyskaniem niepodległości [Farm Structure Change in Polish Lands Before the Independence Recovery], doi 10.7366/wir032018/14, s. 253–279. Uwagi: red. naczelny – Mirosław Drygas periodyk wydawany wraz z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Jakość jest atrybutem otaczającego nas świata, stanowi kryterium wyboru w podejmowaniu różnorodnych decyzji, co wpływa na funkcjonowanie rynku. Zmieniające się rynkowe warunki gospodarowania wymuszają proces ciągłego dostosowywania wewnętrznych działań w firmie. Tematem monografii jest zarządzanie jakością w organizacji (nazywane również zarządzaniem projakościowym), w szczególności czynniki wewnętrzne, ich ważność i oddziaływanie na rezultaty zarządzania jakością, które parametryzują sukces podejmowanych działań organizacyjnych w tym obszarze zarządzania. Analizę literatury przedmiotu i teoretyczne rozważania uzupełniono wynikami badań empirycznych przeprowadzonych w autoryzowanych salonach sprzedaży i serwisu samochodów osobowych w Polsce. Wewnętrzne czynniki projakościowego zarządzania w organizacji wzbogacono o aspekty ryzyka, które w znacznej mierze wpływa na sukces funkcjonowania każdej organizacji na rynku.