Oddawany do rąk Czytelników setny tom Acta Geogrphica Lodziensia, który jest wyjątkowym z dwóch powodów – z uwagi na „okrągły” numer, ale i okoliczność, z którą wiąże się jego powstanie. Prezentowany tom zawiera bowiem zbiór artykułów będących pokłosiem ogólnopolskiej Konferencji „Czynniki różnicowania rzeźby Niżu Polskiego”, która odbyła się w Uniejowie w czerwcu 2012 roku dla uczczenia jubileuszu urodzin Profesor Krystyny Turkowskiej – Redaktora serii Acta Geogrphica Lodziensia w ostatnim piętnastoleciu (1998–2012). Zamieszczone w bieżącym tomie artykuły nawiązują do tytułu uniejowskiej konferencji, niektóre wybiegają jednak poza obszar Polski, wpisując się w szeroki nurt tematyczny serii wydawniczej. Całość stanowi przegląd lokalnych/regionalnych badań nad ewolucją rzeźby i znaczeniem poszczególnych czynników morfotwórczych w jej zróżnicowaniu. W części artykułów, zagadnienie poligenezy i złożoności rzeźby przedstawione zostało na przykładzie wybranych stanowisk regionu łódzkiego, także tych prezentowanych w części terenowej konferencji. Redaktor tomu

7 czerwca bieżącego roku minęło czterdzieści lat od śmierci Profesora Jana Dylika: założyciela i organizatora łódzkiego ośrodka geograficznego, Dyrektora Instytutu Geografii UŁ (1958–1973), inicjatora i kierownika badań geomorfologicznych w regionie (1945–1973), założyciela i wieloletniego redaktora serii naukowych, m.in. „Acta Geographica Lodziensia” (od 1948) i „Biuletynu Peryglacjalnego” (1954–1999), twórcy łódzkiej szkoły peryglacjalnej, a przez 16 lat (1956–1972) Przewodniczącego Komisji Badań Peryglacjalnych Międzynaro-dowej Unii Geograficznej. Wymieniono tylko funkcje bezpośrednio związane z głównym kie-runkiem badawczym Jana Dylika, tj. z geomorfologią, a przede wszystkim geomorfologią peryglacjalną. Śmierć Profesora wstrzymała okres rozwoju łódzkiej szkoły peryglacjalnej, która była Jego dziełem i nie mogła nie odczuć braku Mistrza. Funkcję Dyrektora Instytutu Geografii UŁ przejęła Profesor Anna Dylikowa, dążąca do podtrzymania tradycji powstałych podczas blisko czterdziestu lat istnienia i rozwoju ośrodka. Pod koniec 1981 r., wobec zbliżającej się emerytury prof. dr Anny Dylikowej, złożona struktura Instytutu Geografii UŁ, w której miej-sce coraz trudniej znajdowały kolejne pokolenia geografów różnych specjalności, została do-stosowana do bieżących potrzeb i aspiracji coraz liczniejszych pracowników. W przypadku znacznego grona geomorfologów, zgrupowanych wcześniej w kierowanym przez Annę Dyli-kową Zakładzie Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, znaczyło to podział na dwie jednostki. Powstał Zakład Geomorfologii, którego kierownictwo od października 1982 r. ob-jął Zbigniew Klajnert oraz Zakład (od 1991 r. Katedra) Badań Czwartorzędu, zorganizowany i kierowany od 1981 do 1994 r. przez Halinę Klatkową. W październiku 1994 r., w związku z przejściem na emeryturę Profesor Haliny Klatkowej, kierownictwo Katedry objęła Krystyna Turkowska. Dwie jednostki o podobnym profilu badawczym i dydaktycznym, w tym wspólnej specja-lizacji magisterskiej, przetrwały do początku roku akademickiego 2012/2013. Po po trzydzie-stu latach nastąpiły kolejne zmiany organizacyjne w geomorfologii łódzkiej. Od października 2012 r. niżej podpisana zakończyła pracę w UŁ. W celu ujednolicenia nazewnictwa struktury Instytutu Nauk o Ziemi Wydziału Nauk Geograficznych UŁ, powrócono do historycznej nazwy Katedra Geomorfologii i Paleogeografii; jej kierownictwo objął Juliusz Twardy. Wymienione zmiany, które bez mała zbiegły się z czterdziestą rocznicą śmierci Profesora, skłaniają do refleksji na temat dziedzictwa myśli badawczej Jana Dylika w Katedrze Badań Czwartorzędu (1981–2012). Zarys historii i główne kierunki badań w Katedrze przypomniano w aneksie do niniejszego tomu. Z faktu, że jest to jednocześnie niejako sprawozdanie z pełnio-nej funkcji kierownika za lata 1994–2012, wynika ograniczenie rozważań do prowadzonej jednostki i jej pracowników, co nie oznacza, że również badacze spoza Katedry, a nawet Uniwersytetu Łódzkiego, nie rozwijali idei Profesora. Jako punkt odniesienia dla oceny drogi badań geomorfologicznych w Katedrze Badań Czwartorzędu zaproponowano programowy artykuł J. Dylika „Rozwój myśli badawczej w łódzkim ośrodku geomorfologicznym” (8/1958 AGUL), którego przedruk rozpoczyna ni-niejszy tom. Następujące artykuły merytoryczne stanowią dalszy ciąg przykładów (po jubile-uszowym tomie 100/2012 AGL) z listy wątków realizowanych ostatnio w Katedrze Badań Czwartorzędu. Wraz z dwiema kończącymi listę pracami, w dużym stopniu opartymi na daw-nych doświadczeniach i wspomnieniach, mogą stać się one materiałem do przyszłych rozwa-żań nad kontynuacją twórczej myśli Jana Dylika przez kolejne roczniki geomorfologów. Prace realizowane w Katedrze Badań Czwartorzędu, w tym prawie bez wyjątku prace na stopień, były publikowane w „Acta Geographica Lodziensia” (por. tom 100/2012 AGL i bi-bliografię 1948–2012). Założona przez Jana Dylika seria Łódzkiego Towarzystwa Naukowe-go była redagowana w Katedrze Badań Czwartorzędu przez wszystkie lata istnienia jednostki (1981–2012). Obecna zmiana nazwy i kierownictwa Katedry ma jednocześnie charak (...)

Prekursorką badań interdyscyplinarnych w łódzkim ośrodku geomorfologicznym była Profesor Anna Dylikowa. Współpraca badaczy reprezentujących różne obszary nauki została nawiązana pod-czas archeologicznych badań obozowisk ludności późnopaleolitycznej, które stwierdzono na po-wszechnie znanym stanowisku w Witowie, także w Skaratkach oraz w innych miejscach położonych w pradolinie warszawsko-berlińskiej. W badaniach interdyscyplinarnych, zwanych przez Prof. A. Dy-likową „badaniami zespołowymi”, następował samoistny podział ról, adekwatny do zakresu proble-matyki pojawiającej się na danym stanowisku. Geomorfolog analizował morfologię i strukturę wydm na których bytowali późnopaleolityczni myśliwi i zbieracze, archeolog badał odnalezione artefakty i obiekty, zaś paleobotanik studiował ewolucję roślinności w otoczeniu stanowiska na podstawie ko-palnych sporomorf. Trójosobowy zespół badaczy wydawał się w latach 50. i 60-tych ubiegłego wieku wystarczającym do kompleksowego spojrzenia na paleogeografię badanego stanowiska. Podkreślić należy, że współpraca naukowa była w ośrodku łódzkim bardzo często inicjowana przez archeologów skupiających się w trzech instytucjach – Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, Instytu-cie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego oraz w Instytucie Historii Kultury Materialnej Polskiej Aka-demii Nauk. Taka organizacja badań utrzymywała się do końca XX wieku; analizy prowadzono ze zmienną intensywnością, w przeważnie niewielkich zespołach, niekiedy poszerzanych o innych specja-listów. Wielokrotnie konfrontowano świadectwa geomorfologiczne, archeologiczne, palinologiczne i wyniki radiometrycznych datowań osadów. Zazwyczaj ich wymowa była zbliżona, ale szczególnie wiele uczyły sytuacje, gdy geomorfolog, archeolog, paleobotanik i fizyk przedstawiali rozbieżne wyniki i wnioski. Sytuacje braku zgodności prowadzonych równolegle analiz specjalistycznych zmuszały do pogłębiania studiów literatury przedmiotu, sięgania do kolejnych źródeł i analiz, reinterpretacji da-nych. Paradoksalnie, rewizję panujących wówczas poglądów i postęp w paleogeografii udawało się uzyskać właśnie w sytuacji sprzeczności wyników poszczególnych analiz, która na początku badań wydawała się niemożliwa do pokonania, a później okazywała się jedynie pozorna. Istotny przełom w badaniach interdyscyplinarnych w ośrodku łódzkim nastąpił w pierwszej deka-dzie XXI wieku w związku z eksploracją unikalnego, małego torfowiska wysoczyznowego „Żabieniec”, położonego na Wzniesieniach Łódzkich w odległości kilku kilometrów na północ do podłódzkich Brze-zin. Tym razem inicjatywa badawcza była po stronie badaczy z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego, a obiekt torfowiskowy w którym zostały zbadane osady o miąższości blisko 16,5 m, dawał nadzieję na kompleksowe odtworzenie zmian środowiskowych obejmujących Wzniesienia Łódzkie po-między górnym plenivistulianem a współczesnością. Zespół badawczy uległ znacznemu poszerzeniu – oprócz geomorfologów, archeologa i paleobotanika w jego skład weszli także: geochemik i hydrochemik, hydrogeolog, diatomolg, torfoznawca, gleboznawca, fizyk, historyk oraz specjaliści prowadzący analizy makroszczątków roślinnych, a także analizy paleozoologiczne: kopalnych wioślarek, ameb skorupkowych i muchówek. Badania interdyscyplinarne torfowiska „Żabieniec” nie polegały na nie-uzasadnionym multiplikowaniu kolejnych analiz. Żadna analiza wykonana w oparciu o osady organo-geniczne z „Żabieńca” nie okazała się niepotrzebna. Szkoda jedynie, że własności ekosystemu jezior-no-torfowiskowego nie pozwoliły na rozwój niektórych spośród badanych mikroorganizmów przez całe minione 20 000 lat i nie udało się osiągnąć wyższej rozdzielczości analiz. Badania interdyscyplinarne miały na celu odtworzenie zmienności szeregu konkretnych parame-trów środowiska, w tym niektórych o charakterze ilościowym, uzyskanych z różnych źródeł za pomocą odpowiednich metod badawczych. Zbiór tak zgromadzonych danych, zwanych w literaturze danymi multi-proxy, obrazował ewolucję systemu torfowiskowego w funkcji czasu, odwzorowując tym samym zmiany śro (...)

103 tom Acta Geographica Lodziensia zawiera sześć artykułów, z których pięć − uzupełnionych wspólnym załącznikiem na końcu tomu − przedstawia metody i wyniki specjalistycznych analiz mających na celu weryfikację hipotezy o dotarciu lądolodu warty do linii Radomsko− Przedbórz w obszarze na południowy wschód od Łodzi, zarówno w formie lobu Widawki jak i Pilicy-Luciąży. Wyniki badań w regionie łódzkim porównano z nowym spojrzeniem na strefę marginalną lądolodu warty na międzyrzeczu Krzny i Bugu. Układ strefy marginalnej ostatniej w środkowej Polsce transgresji lądolodu został zarysowany już blisko sto lat temu. W historii badań regionalnych, pogląd jest wiązany przede wszystkim z opublikowanym w Pracach Państwowego Instytutu Geologicznego dziełem „Dyluwium i morfologia środkowego Powiśla” S. Lencewicza (1927), który opisał rozdzielenie przez Wyżynę Łódzką lądolodu na dwa, obrzeżone przez formy czołowomorenowe wielkie jęzory: „nadwarciański” oraz „nadwiślański”. Poglądy międzywojenne uwzględniono w interpretacji genezy i wieku form glacjalnych na „Mapie Geologicznej Polski 1:300 000 arkusz Łódź A” (Dylik, Jurkiewiczowa 1950), która była głównym „reperem” wyznaczania zasięgu ostatniego lądolodu w okolicach Łodzi, poczynając od VI Kongresu INQUA w Polsce w 1961 r. do czasów współczesnych. Stało się tak niezależnie od faktu, że na Kongresie, obok interpretacji R. Galona i L. Roszkówny, powtarzającej zasięg lądolodu warty z mapy 1:300 000, została przez S. Z. Różyckiego przedstawiona również nowa koncepcja tego zasięgu, odchodząca od kryterium morfologicznego. Rozpoczynając okres intensywnych studiów nad morfogenezą warciańską H. Klatkowa (1972) opowiedziała się za poglądem S. Z. Różyckiego, niezależnie od lawinowego przyrostu informacji na temat południowej części lobu Widawki, który nastąpił w związku z badaniami prowadzonymi przez pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego przy okazji dokumentacji bełchatowskiego złoża węgla brunatnego. Różnice poglądów zaznaczono na „Mapie Geologicznej Polski 1:200 000, ark. Łódź A − Mapa utworów powierzchniowych” (Klatkowa 1980) w formie rozległej strefy nierozdzielonych glin środkowopolskich. Mapa ta, w zakresie poglądów na temat rozważanej w 103 tomie Acta Geographica Lodziensia rozległości strefy ekstraglacjalnej lądolodu warty w południowo-wschodniej części regionu łódzkiego, stanowi świadectwo stanu wiedzy sprzed rozpoczęcia szczegółowego kartowania geologicznego. Autorskie badania paleogeograficzne prowadzone w całym dorzeczu doliny Wolbórki oraz współautorskie prace do „Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000” na arkuszu Tuszyn stały się podstawą przekonania o konieczności przesunięcia zasięgu lądolodu warty przynajmniej do linii Wolbórz–Tomaszów Mazowiecki (Turkowska 1992). Postulat, wysuwany również przez autorów innych arkuszy SMGP, został uwzględniony w reinterpretacji maksymalnego zasięgu tego lądolodu dokonanej przez Państwowy Instytut Geologiczny na „Mapie Geologicznej Polski 1:500 000” (Marks i in. 2006). Fakt ten ma niewątpliwie największe, niejako formalne, znaczenie w upowszechnianiu poglądu o likwidacji ekstraglacjalnej zatoki między lobami Widawki i Rawki lądolodu warty na południowy wschód od Łodzi. Zrealizowana w pierwszych latach bieżącego wieku krytyczna analiza pełnego dorobku geomorfologiczno-paleogeograficznego z obszaru regionu łódzkiego, w tym danych wynikających z badań do SMGP w skali 1:50 000, zainspirowała niżej podpisaną do wysunięcia hipotezy zasięgu lądolodu warty sięgającego północnych stoków wyżyn – Wzgórz Radomszczańskich i Grzbietu Przedborskiego – w formie lobu Pilicy-Luciąży oraz konfluencji lobów na linii wododziałowej garbu łódzkiego (por. „Geomorfologia regionu łódzkiego”, Turkowska 2006). Od 2007 roku weryfikacja stała się przedmiotem badań realizowanych w Katedrze Badań Czwartorzędu UŁ (od 2012 Katedra Geomorfologii i Paleogeografii). Badania glacjalne w obszarze między Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem a Przedborzem, kluczowym dla badanego problemu, zostały podjęte przez znającą teren z wcześ (...)

Celem monografii jest przedstawienie, jakie zmiany zachodzą w badaniach marketingowych pod wpływem rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Wskazano w niej nowe podejścia, metody i techniki badawcze, takie jak Google Analytics, strategie analityczne odnoszące się do big data, sztuczne sieci neuronowe czy badania neuromarketingowe. Zwiększająca zasięg penetracja Internetu, rozwój społeczeństwa sieci i gospodarki sieciowej stwarzają wiele implikacji dla zarządzania wiedzą i sprawiają, że bardzo wiele projektów badawczych immanentnie związanych jest z nowymi mediami. Autorzy w swoich tekstach dowodzą, iż dokonująca się dzięki technologiom cyfrowym transformacja danych pozyskanych z rynku w informacje pozwala na coraz trafniejsze antycypowanie zachowań podmiotów rynkowych, szczególnie konsumentów, co w konsekwencji służy zwiększaniu skuteczności i efektywności działań marketingowych.

Autorzy prezentowanego numeru Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu przedstawiają główne obszary stosowania badań marketingowych. Przedmiotem analizy są badania marketingowe produktu oraz marki, a w tym badania produktu w jego cyklu rynkowym oraz możliwości stosowania metody refleksji strategicznej w procesie planowania nowego produktu. Przedstawione rozważania oparte są na przykładach różnych rynków, m.in. mleka spożywczego, a także regionalnych i ekologicznych produktów żywnościowych. Autorzy niniejszego zbioru artykułów zwracają uwagę na znaczenie i użyteczność badań marketingowych w rozpoznawaniu zachowań konsumentów, a także na możliwości zastosowania diagnostyki medycznej w badaniach zachowań konsumentów. Ukazane zostały również pytania i dylematy związane z badaniami kształtującej się w Polsce klasy wyższej i badaniami współczesnych konsumentów na rynku turystycznym, którzy poszukują doznań, doświadczeń i wrażeń. Autorzy w tej części przedstawiają także wyniki zrealizowanych badań empirycznych dotyczących opinii konsumentów na temat reklamy internetowej oraz motywacji racjonalności w korzystaniu z ICT w procesie podejmowania decyzji zakupowych. Przedmiotem analizy jest także dwuwymiarowa skala służąca do pomiaru orientacji na osiągnięcia oraz relacje między akceptacją ryzyka a komponentami postawy wobec oszczędzania. Autorzy podkreślają znaczenie i wskazują na konieczność prowadzenia badań dotyczących takich kategorii, jak satysfakcja, lojalność, relacje oraz wartość dla klienta. Przedstawione rozważania i analizy oparte są na przykładzie różnych rynków branżowych, jak również dotyczą jednostek samorządu terytorialnego oraz szkół wyższych.Jak wskazują autorzy kolejnych artykułów ważnym obszarem badań marketingowych są procesy komunikacji i dystrybucji. Artykuły poświęcone tej problematyce dotyczą takich problemów, jak: metody formalne służące optymalizacji wyboru grup docelowych przekazów marketingowych, ocena efektów komunikacji marketingowej, innowacja marketingowa w handlu detalicznym, wykorzystanie badań marketingowych w zarządzaniu siecią handlową, ocena oferty marketingowej centrów handlowych, ocena skuteczności i efektywności działań merchandisingowych. Wskazano również na potrzebę prowadzenia badań opinii pracowników oraz wykorzystywania audytów, a w tym audytu kreatywnego komunikacji marketingowej oraz audytu diagnozującego aktywność marketingową małych i średnich przedsiębiorstw.

Monografia przedstawia zastosowania rozwiązań metodologicznych i metod badawczych, które to wskazują na dużą złożoność i zmienność otoczenia marketingowego. Przede wszystkim zaprezentowano w niej na rosnące umiędzynarodowienie badań marketingowych oraz konieczność dostosowywania metod do nowych wyzwań oraz zwiększania jakości wyników badań. Autorzy omawiają m.in.: uwarunkowane kulturowo jakościowe badania marketingowe, badania eksperymentalne, poszukiwanie consumer insight w kontekście doświadczeń klientów w procesie zakupowym, badania zachowań nieuświadomionych przez konsumentów, a także dostosowanie metod badań do specyfiki sektora.

W pierwszej części prezentowanego numeru zostały przedstawione etapy rozwoju badań marketingowych będące odpowiedzią na powstawanie nowych kontekstów badawczych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Ukazany został również wpływ internacjonalizacji przedsiębiorstw oraz kultury organizacyjnej na prowadzenie badań marketingowych.W drugiej części znajdują się artykuły dotyczące nowych podejść badawczych, wynikających z rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Rozważania prowadzone przez autorów tej części publikacji dotyczą takich problemów, jak: wyzwania wobec badań użytkowników Internetu, badania przebiegu i efektów kampanii e-mailingowych z wykorzystaniem modelu tematycznej hurtowni danych, netnografia, fora internetowe w aspekcie zastosowań w badaniach marketingowych oraz wykorzystanie technologii łączności bezprzewodowej w badaniach marketingowych. Artykuły ujęte w trzeciej części prezentowanego numeru ukazują rozwój podejść i metod ilościowych oraz ich zastosowań. Opracowania te poświęcone zostały asymetrycznym metodom wielowymiarowym, łączeniu metod i narzędzi w budowie modeli predykcyjnych, zastosowaniu metody grupowania dwustopniowego w segmentacji klientów, zmiennym jakościowym w segmentacji rynku, skalom porządkowym i elementom teorii zbiorów rozmytych, a także zastosowaniu analizy czynnikowej oraz eksperymentu w badaniach marketingowych. Kolejne artykuły dotyczą badań jakościowych i ich wykorzystywania w rozwiązywaniu problemów badawczych i decyzyjnych. Autorzy artykułów z tego zakresu rozpatrują znaczenie i rozwój metod jakościowych w marketingu. Zwracają uwagę na problemy doboru próby w jakościowych badaniach marketingowych, a także na możliwości wykorzystania wyników badań jakościowych do identyfikacji populacji w badaniach ilościowych. Przedmiotem rozważań są również specyfika podejścia etnograficznego, metoda obserwacji, analiza narracji. Autorzy prezentują również rezultaty badań jakościowych dotyczących rozpoznawania okazji przedsiębiorczych, a także procesów komunikacji wewnątrz gospodarstw domowych oraz opinii o procesach reklamacji produktów.

Pandemia COVID-19 jest ważnym doświadczeniem pokoleniowym. Kształtuje nasze poczucie czasu, zmienia podejście do pracy, nauki, medycyny, zdrowia, polityki, religii, a także metodologii i praktyki badań społecznych. W pewnym stopniu modyfikuje też sposób, w jaki postrzegamy problemy społeczne: niektóre z nich stały się na pewien czas mniej istotne, inne zyskały na znaczeniu, jeszcze inne podczas pandemii się pojawiły lub dopiero zdaliśmy sobie sprawę z ich istnienia. Na publikację składa się dziewięć tekstów naukowych. Większość z nich odnosi się do rzeczywistości pandemicznej oraz nowych sposobów konceptualizacji i doświadczania problemów społecznych, a także organizowania przeciwdziałania im po marcu 2020 roku. Książka ma charakter zarówno naukowo-poznawczy, jak i aplikacyjny. Jest adresowana do studentek i studentów (przede wszystkim socjologii, pracy socjalnej, pedagogiki społecznej, polityki społecznej, kryminologii, resocjalizacji), badaczek i badaczy, a także pracowniczek i pracowników instytucji publicznych i organizacji pozarządowych zajmujących się profesjonalnym wspieraniem osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Książka jest bardzo atrakcyjna pod względem analizowanej problematyki. Teoretyzowanie na temat problemów społecznych przybiera nietuzinkowy charakter, stanowiąc nowe podejście do ich rozumienia i definiowania. Teksty zawarte w opracowaniu są bardzo różnorodne. Ich autorzy/autorki reprezentują odmienne perspektywy badawcze oraz sposoby i formy komunikowania wyników badań. Różnorodność publikacji jest jej atutem i zachęca do wzbogacenia wiedzy tych, którzy są zainteresowani obrazem (post)pandemicznej rzeczywistości. Z recenzji prof. Jolanty Grotowskiej-Leder